گزارش// تجارتی سیاه با اسم رمز “رمدسیویر!”

به گزارش خبرنگار بهداشت و درمان باشگاه خبرنگاران پویا؛ اواسط فروردین‌‌ ماه سال جاری بود که سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا، مجوز استفاده اضطراری از داروی “Remdesivir” (رمدسیویر) را برای درمان بیماران بستری شده مبتلا به کرونا در آمریکا صادر کرد.

این دارو یک داروی ضدویروسی است که در برخی بیماری‌‌ها مانند ابولا استفاده می‌‌شد و در ایام کرونا، ادعا شد که این دارو می‌‌تواند بر کاهش زمان بهبودی بیماران کرونایی مؤثر واقع شود.

رمدسیویر به تدریج در برخی از کشورهای جهان از جمله ایران توسط برخی پزشکان برای بهبود حال بیماران کرونایی تجویز شد و کم‌‌کم در رسانه‌‌ها و فضای مجازی نام آن بر سر زبان‌‌ها افتاد.

در ابتدا بحث بر سر اثربخش بودن یا نبودن این دارو در درمان کرونا بود اما چالش رمدسیویر در ایران به همین‌‌جا ختم نشد، مشکل‌‌ اصلی درباره رمدسیویر در ایران، از زمانی شروع شد که پزشکان بدون توجه به پروتکل‌‌های درمانی موجود و علیرغم تأکیدهای وزارت بهداشت بر پرهیز از تجویز بی‌‌مورد این دارو برای بیماران، دست به تجویز این دارو زدند و بنابراین تعداد رمدسیویرهای موجود در کشور، پاسخگوی میزان تجویز این دارو توسط پزشکان در بخش‌‌های کرونایی نبود و از آن‌‌جا که آن زمان بر سر اثربخشی این دارو شک و شبهه‌‌هایی وجود داشت، هنوز رمدسیویر در پروتکل درمانی کووید19 جایی نداشت.

با این وجود پزشکان ایرانی آن را تجویز می‌‌کردند و همراهان بیماران که سردرگم و به دنبال راهکاری برای درمان عزیزان‌‌شان بودند، به هر روشی برای تأمین آن، متوصل ‌‌شدند. تجویز این دارو که در آن زمان هنوز جزو پروتکل‌‌های درمانی کووید19 در ایران نبود، باعث ایجاد بازار سیاه برای این دارو شد؛ سودجویان در ناصرخسرو، داروهای تقلبی را تحت عنوان “رمدسیویر” به قیمت گزاف و چند میلیونی به فروش می‌‌رساندند و در سایه نبود نظارت، آشفته‌‌بازاری راه انداختند و با جان مردم، کاسبی کردند.

پس از آن‌‌که بازار ناصرخسرو رونق گرفت و کاسبان کرونا، سودهای چندمیلیونی و کلان به جیب زدند، سازمان غذا و دارو از پزشکان درخواست کرد که از تجویز رمدسیویر خودداری کنند؛ محمدرضا شانه‌ساز در تیرماه سال جاری با بیان این‌‌که اثربخشی داروی رمدسیویر در درمان کرونا هنوز مورد تأیید نهایی قرار نگرفته است، گفت: منتظر تأیید نهایی مطالعات بالینی روی این دارو هستیم و به محض اینکه نتایج این مطالعات اعلام شود، در کوتاه‌ترین زمان می‌توانیم این دارو را تولید کنیم.

وی با ارائه این درخواست که مردم این دارو را از مراکز غیرمجاز تهیه نکنند، افزود: تعداد زیادی از نمونه‌ها به دست ما رسیده که خانواده‌‌ها با قیمت‌های بسیار بالای نجومی تهیه کرده‌‌اند، اما آن دارو اصلاً رمدسیویر نیست، بلکه یک داروی دیگر بوده که جلد آن را تغییر دادند و بجای رمدسیویر ارائه داده‌‌اند.

در بیست و هشتم تیر ماه، بالاخره رمدسیویر وارد فهرست دارویی ایران شد؛ مدیرکل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو، علت ورود این دارو به فهرست دارویی کشور را نیاز مبرم بیماران به این دارو، تجویز این دارو توسط متخصصین عفونی و وجود داروهای مشابه تقلبی در بازار دارویی کشور ذکر کرد!

دو روز بعد از ورود رمدسیویر به فهرست دارویی کشور، سعید نمکی، وزیر بهداشت، در گفت‌‌وگو با با رؤسای دانشگاه‌‌های علوم پزشکی کشور از آن‌‌ها خواهش کرد که به تله بازاریابی شرکت‌‌ها و پروتکل‌‌های غیرعلمی نیفتند.

نمکی تأکید کرد: این‌که یک تحقیق در یک جای دنیا می‌گوید که فلان دارو مؤثر است، آن را به‌عنوان یک پروتکل در دانشگاه‌ها تعریف نکنید و ما را به تله بازاریابی شرکت‌‌ها گرفتار نکنید، در عین حال ما تلاش کردیم که داروهایی که تا امروز مشخص شده که در درمان کووید‌ ـ‌19 حداقل اثر را دارد، مهیا کنیم، بر همین اساس دیروز رمدسیویر را برای دانشگاه‌‌ها توزیع کردیم و در اواخر این هفته رمدسیویر تولید داخل که تولید آن از ماه‌‌های قبل در چند کمپانی داخلی شروع شده، به بازار خواهد آمد. خواهشم این است که توزیعش فقط در بیمارستان و از سوی پزشک متخصص و با نظارت کافی باشد؛ نباید یک داروی ضدویروس را که می‌‌تواند مقاومت جدید در سایر ویروس‌‌ها ایجاد کند هر کسی نسخه کند و هر داروخانه‌‌ای هم آن را به دست بیمار بدهد. خواهشم این است که اگرچه دارو را به‌صورت مناسب و علمی تأمین کرده و در اختیار می‌‌گذاریم، اما بیهوده آن را مصرف نکنید.

به نظر می‌‌رسید که خواهش و تمنای وزیر بهداشت نیز به چاره‌‌ساز نبود و گزارشهایی از کمبودهای نسبی داروی رمدسیویر در بیمارستان‌‌های کشور و ادامه فعالیت بازار سیاه دارو و کشف چندین مورد رمدسیویر تقلبی در ناصرخسرو، حکایت از این داشت که تجویز دارو با میزان تأمین شده و در نظر گرفته شده توسط وزارت بهداشت همخوانی ندارد و میزان تجویز، بالاتر از میزان تهیه‌‌شده توسط وزارت بهداشت است.

در مرداد ماه، شانه‌‌ساز، رئیس سازمان غذاودارو، قیمت نمونه وارداتی رمدسیویر را یک میلیون و 300 هزار تومان اعلام و تصریح کرد: داروی مشابه تولید داخل، آخر هفته به بیمارستان‌‌ها می‌‌آید. فکر می‌‌کنم داروی مشابه تولید داخل، قیمتی حدود 300 تا 400 هزار تومان داشته باشد.

در مهر ماه سال جاری، بالاخره نتایج منتشرشده از سوی سازمان جهانی بهداشت، نشان داد که داروی ضد ویروسی رمدسیویر در میزان مرگ و میر بیماران مبتلا به کووید-19 که در بیمارستان بستری هستند بی‌‌تاثیر است یا اثرگذاری بسیار ناچیزی دارد و به نظر می‌‌‌‌رسد که در بهبود سریع‌‌تر این بیماران نیز کمک کننده نیست.

در آن زمان، رضا ملک‌‌زاده که معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت بود، بر نتایج تحقیقات سازمان جهانی بهداشت تأکید و تصریح کرد: با گذشت حدود 8 ماه از انجام بزرگترین مطالعه کارآزمایی بالینی سازمان بهداشت جهانی برای درمان بیماری کووید -19 نتایج نهایی بررسی‌ها بر روی اولین گروه از بازوهای درمانی تحت کارآزمایی بالینی اعلام شد که بر اساس آن داروی ضد ویروس «رمدسیویر» تاثیری بر درمان، کاهش طول مدت بستری، نیاز به تهویه مکانیکی و مرگ و میر ناشی از بیماری مبتلایان به کووید -19 بستری در بیمارستان نشان نداده است!

تقریباً همزمان با انتشار این نتایج، ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت نیز اذعان کرد: اکثر داروهای شیمیایی تجویزی بر درمان بیماری کرونا مؤثر نبوده‌اند و در بسیاری از کشورها از جمله کشور ما از آن‌‌جا که عوارض داروهای ویروسی بسیار بالاست، بخشی از مرگ‌ومیرهای کرونا به‌دلیل عوارض این داروهای تجویزی بوده است!

تنها چند روز پس از آنکه مطالعه بزرگ سازمان جهانی بهداشت (WHO) نشان داد که داروی رمدسیویر در درمان بیماران بستری مبتلا به کووید19 فاقد اثربخشی لازم است، رسانه‌ها از تأیید این دارو برای درمان کووید19 توسط سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) خبر دادند.

معاون تحقیقات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره علت تأیید شدن داروی رمدسیویر توسط FDA تصریح کرد: تأیید رمدسیویر احتمالاً قبل از انتشار نتایج مطالعه سازمان جهانی بهداشت صورت گرفته باشد البته باید این را نیز بدانیم که سیستم‌‌های تأیید دارو به‌خصوص در آمریکا، به صنعت متصل‌‌اند و جنبه تجاری پشت آن وجود دارد و اگر نتیجه مطالعه صورت‌گرفته در سازمان جهانی بهداشت مبنی بر کم‌‌تأثیر یا بی‌‌تأثیر بودن این دارو به FDA منتقل شود، ممکن است این سازمان، نظر خود را درباره رمدسیویر تغییر دهد.

Soumya Swaminathan، دانشمند ارشد سازمان جهانی بهداشت، نسبت به تأیید رمدسیویر توسط آمریکا واکنش نشان داد؛ وی گفت: مقام‌های بهداشتی کشورهای جهان باید قبل از دادن تأییدیه به داروی رمدسیویر، همه شواهد موجود را بررسی کنند، از جمله نتایج مطالعه‌ای که این دارو در آن شکست خورد اما به نظر می‌رسد رگولاتورهای آمریکا در هنگام تأیید داروی رمدسیویر چنین کاری نکرده‌اند؛ ما به نتایج مطالعه Solidarity سازمان جهانی بهداشت اعتقاد داریم چرا که بسیار قوی است. امیدواریم رگولاتورهای سراسر جهان نیز به نتایج این مطالعه علاوه بر شواهد دیگر توجه کنند.

این اظهارات مقام ارشد سازمان جهانی بهداشت، وجود پشت‌‌پرده تجاری تأیید رمدسیویر را بیش از پیش تقویت می‌‌کند.

علیرغم تأکید سازمان جهانی بهداشت بر بی‌‌اثر یا ناچیز بودن اثر رمدسیویر بر کرونا و اذعان معاون کل وزارت بهداشت ایران بر تأثیر عوارض این داروها بر افزایش مرگ‌‌های کرونایی، مدیرکل امور داروی سازمان غذا و دارو اخیراً در آبان‌‌ماه اعلام کرده است که در صورت اعلام معاونت غذا و داروی هر شهر و استان، دارو به سرعت تامین می‌‌شود و در اختیار بیمارستان قرار می‌‌گیرد.

به گفته حیدر محمدی، این دارو تنها به بیماران بستری در بخش مراقبت‌‌های ویژه بیمارستان سانتر کرونا تعلق می‌‌گیرد.

سخنگوی وزارت بهداشت نیز اخیراً از تحت پوشش بیمه قرار گرفتن داروی رمدسیویر خبر داد و علت آن را کوتاه کردن دست سودجویان از جیب بیماران عنوان کرد!

حال این سؤال اساسی مطرح است که چرا علیرغم تأکید سازمان جهانی بهداشت بر بی‌‌اثر بودن رمدسیویر بر درمان کرونا و اذعان مسئولان ارشد وزارت بهداشت به عوارض این دارو، رمدسیویر هنوز در درمان بیماران مبتلا به کرونا مورد تجویز قرار می‌‌گیرد و به تازگی تحت پوشش بیمه نیز قرار گرفته است؟!