یکی از مهم ترین محصولاتی که در زمین های کشاورزی کشت می شود، پنبه است. این گیاه ارزشمند با استفاده های فراوانی که دارد به طلای سفید معروف است. استان خراسان رضوی و گلستان از جمله استان هایی هستند که کشت پنبه در آن ها رونق دارد. به دلیل نرمی، لطافت، توان جذب بالا، انتقال رطوبت، انعطاف، رنگ گیری و چاپ پذیری، قابلیت تا شدن، مقاومت در برابر فساد شیمیایی، قابلیت شستشو و همچنین پتانسیل بالا برای تولید داخلی و خودکفایی در تولید، این محصول از اهمیت ویژه ای برخوردارمی باشد.

 

در ادامه به برخی از موارد استفاده ی پنبه اشاره خواهیم کرد؛

 

استفاده از پنبه در خانه

 

بوگیر یخچال

ممکن است درون فضای یخچالتان را بویی نامطبوع پر کند، در آنصورت می توانید گلوله ی پنبه ای را به وانیل آغشته کرده و بر روی یکی از طبقات یخچال قرار دهید.

 

خوشبو کننده

کافیست بر روی چند تکه پنبه مقداری ادکلن اسپری کنید و آن را در قسمت های مختلف خانه بگذارید، پس از مدتی بوی خوشی فضای خانه را پر خواهد کرد.

 

از بین برنده ی کپک ها

کافیست تکه ای از پنبه را به مایع پاک کننده آغشته کنید و آن را بر روی هر جایی که کپک رشد کرده است، بکشید، تا نابودی کپک ها را مشاهده کنید.

 

درست کردن آتش

تکه ای از پنبه را به وازلین آغشته کنید، از این ترکیب می توانید برای روشن کردن آتش استفاده کنید.

 

ضد عفونی کردن

مقداری پنبه را به الکل آغشته کنید و از آن برای ضد عفونی کردن دست، زخم، سطوح مختلف و… استفاده کنید.

 

تمیز کردن جواهرات

هر از چند گاهی می توانید پنبه ای آغشته به الکل را بر روی جواهرات خود بکشید.

 

پرورش دانه ها

اگر قصد پرورش گیاه دارید، می توانید تا زمانی که گیاه به جوانه زنی می رسد، دانه های آن را درون گلوله های پنبه پرورش دهید.

 

پنبه در صنعت

از قسمت های مختلف پنبه در ساخت محصولات مختلفی استفاده می شود؛

 

کاربرد الیاف پنبه

مهم ترین ماده ی اولیه برای تولید پوشاک، نخ است. این ماده می تواند از پشم حیوانات یا ازالیاف پنبه به دست آید، الیاف پنبه یا پشم حیوانات طی فرآیند ریسندگی به نخ تبدیل می شوند، از نخ به دست آمده برای تولید لباس، پر کردن متکا و تشک و… استفاده می شود.

 

از کاربرد های دیگر الیاف پنبه می توان استفاده از پنبه در صنایع نساجی ،نظامی، روغن کشی، بهداشتی، کابل سازی و… را نام برد.

 

کاربرد پوسته ی تخم پنبه

از پوسته ی تخم پنبه در تولید الکل اتیلیک، گلوگز، لگنین، گاپرون، نایلون و… استفاده می شود.

 

کاربرد دانه ی پنبه

از دانه ی پنبه در تولید روغن نباتی، صابون، خوراک دام، گلیسیرین، روغن رنگرزی، ماده ی شمع، ویتامین A، مواد افزودنی شیرنی پزی و… استفاده می شود.

 

کاربرد لینتر پنبه

از لینتر پنبه در تولید خمیر سلولز، رنگ، ابریشم مصنوعی، فیلم عکاسی، پلاستیک، عایق های ساختمانی، کفپوش، پوست مصنوعی و… استفاده می شود.

 

ذکر این نکته خالی از لطف نیست که: از این گیاه پر ارزش در تامین 6 درصد پروتئین دنیا استفاده می شود.

نقش پنبه در رونق تولید و اشتغال

با توجه به کاربرد های فراوان گیاه پنبه و وجود پنتانسیل بالا در تولید این محصول و همچنین امکان تکمیل چرخه ی کشت پنبه در داخل کشور، می توان این انتظار را داشت که کشت این محصول مورد توجه بیشتری قرار بگیرد.

افزایش تولید پنبه سبب رونق صنعت نساجی و همچنین باعث میسر شدن تولید بسیاری از محصولات دیگر خواهد شد. تولید پنبه سبب تولید حدود 40 محصول دیگر می شود، این امر نیروی انسانی بالایی را می طلبد که این موضوع افزایش سطح اشتغالزایی جوانان را به دنبال خواهد داشت، همچنین افزایش تولید سبب بالا رفتن امکان صادرات نیز خواهد شد.

 

پنبه به دلیل داشتن پتانسیل بالا در صنعت نساجی، خوراکی و صنایع دیگر، یکی از مهم ترین محصولات کشاورزی در کشور به شمار می رود؛

 

این گیاه در مجامع علمی با نام Gossypium شناخته می شود و به دلیل داشتن ارزش بالای اقتصادی و تجاری نیز به طلای سفید معروف است.

کشت پنبه در نواحی گرم و خشک و نیمه خشک رواج دارد. از جمله استان هایی که کشت پنبه در آن رونق دارد، می توان به استان خراسان رضوی و استان گلستان اشاره نمود.

 

طلای سفید در اکثر زمین ها به خوبی رشد می کند؛ خاک های شنی، رسی ، رسی شنی و هوموسی منزلگاه خوبی برای این گیاه ارزشمند است.

 

برای کشت پنبه قبل از هر چیز ابتدا باید زمین مناسب کشت آماده شود؛

 

 

قبل از آماده سازی زمین

شخم عمیق پاییزه و زمستانه: این شخم عموما در فصل پاییز و حداکثر تا 15 ماه بهمن صورت می گیرد. شخم پاییزه سبب می شود که آفات پنبه که در زیر خاک محبوس بوده اند، به سطح خاک بیایند و توسط عوامل طبیعی چون سرما یا پرندگان از بین بروند. همچنین بارندگی های زمستان، رطوبتی فراهم می آورد که با دیسک نرم، زمینی مناسب کاشت به شما تحویل می دهد.

 

آبتخت زمستانه: با انجام این مرحله، شفیره های زمستانی از بین می روند، همچنین سبب ذخیره ی رطوبت کافی و جلوگیری از خشکی زمین در اوایل فصل کاشت خواهد شد.

 

استفاده از زیر شکن: هر سه سال یک بار به خصوص برای زمین هایی که لایه های زیر زمینی سختی دارند، استفاده از زیر شکن مفید است.

عملیات آماده سازی زمین برای کشت

در اواخر اسفند ماه، عملیات آماده سازی زمین با انجام شخم سطحی و دو بار دیسک عمود بر هم به منظور نرم کردن زمین انجام می شود.

استفاده از لولر (leveler): برای صاف کردن زمین و تسهیل آبیاری، استفاده از لولر بعد از دیسک زدن، ضروری است.

 

کنترل علف های هرز یکساله: در این مرحله به منظور کنترل علف های هرز، اقدام به استفاده از علف کش ها صورت می گیرد. بلافاصله پس از استفاده از علف کش ها می بایست دوبار دیسک عمود بر هم با ماله انجام گیرد تا سم با خاک مخلوط شود. همچنین می بایست قبل از سمپاشی، کود پایه ی مورد نیاز در سطح زمین پخش شود.

 

پس از انجام مراحل فوق، بهتر است یک بار دیگر عملیات شخم صورت گیرد که خاک از حالت فشردگی –به سبب تردد ماشین آلات- در آید.

 

کاشت

برای کاشت پنبه سه روش متداول است: کشت کرتی، کشت با فاروئر، کشت با بذرکار

 

کشت کرتی: در این روش بذر ها را با دست بر روی زمین می پاشند، سپس با دیسک نرم، بذر ها را به زیر خاک می برند.

 

کشت با فاروئر: در این روش پس از کشیدن ماله و پاشش بذر های پنبه، اقدام به کشیدن فاروئر می کنند.

 

کشت مکانیزه (بذرکار): در این روش پس از آماده شدن زمین، بذر پنبه با دستگاه بذرکار در امتداد خطوط، روی پشته قرار می گیرد.

 

داشت

داشت یا نگه داری از بذر پنبه در مرحله ی بعد از کاشت قرار می گیرد.

 

آبیاری: یکی از مهم ترین مراحل در نگه داری از بذر، آبیاری است. عملیات آبیاری باید به گونه ای باشد که رطوبت کافی – به اندازه ی دو سوم پشته- برای رشد بذر را فراهم کند.

دومین مرحله از آبیاری، چند روز پس از آبیاری اولیه و همچنین به صورت سبک تر، انجام می شود. این کار به منظور از بین بردن سله و همچنین افزایش سرعت جوانه زنی است.

 

 

تنک کردن بوته ها: 20 الی 30 روز پس از اولین آبیاری، عملیات تنک انجام می گیرد. به منظور جلوگیری از وارد شدن آسیب به بوته های سالم، بهتر است بوته های ضعیف از میان بقیه ی بوته ها –بدون فشار به ریشه- جدا شود.

 

تغذیه: با دادان کود به زمین محصول را تغذیه می کنند. البته میزان مصرف کود باید بر اساس آزمون خاک بدست آید.

 

آفات پنبه: شناسایی و مبارزه با آفات یک امر مهم در به ثمر رسیدن محصول به شمار می رود.

 

برداشت

پس از آنکه مراحل کاشت و داشت با موفقیت طی شد، نوبت به مرحله ی برداشت محصول می رسد.

 

برداشت پنبه در ایران با با دست صورت می گیرد. نکات مهمی در برداشت پنبه وجود دارد که از جمله ی آن ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

 

– هنگام برداشت باید به عدم مرطوب بودن غوزه ها توجه شود.

– بهتر است برداشت پنبه در دو چین صورت گیرد.

– وش پنبه بهتر است درون کیسه های غیر پلاستیکی ریخته شود.

 

 

 

یکی از محصولاتی که کاشت آن در استان گلستان رواج دارد، پنبه است. نگه داری از این محصول بسیار ارزشمند در برابر آفات، کار آسانی نیست.

 

در ادامه به معرفی برخی از خطرناک ترین آفات پنبه می پردازیم.

 

کرم غوزه پنبه | Helicoverpa armigera

 

 

کرم غوزه ی پنبه دارای تخم های نیمه کروی است که در بالای آن یک سوراخ موجود است. با گذشت زمان تمام سطح تخم به رنگ قهوه ای مایل به خاکستری در می آید. پس از تکمیل مراحل رشد جنینی، لارو نوزاد از تخم خارج می شود.

نوزادان کرم غوزه به رنگ سفید متمایل به زرد شفاف دیده می شوند. خطوط تیره تری در طول بدن آن ها کشیده شده است و کپسول سر قهوه ای تا سیاه رنگ دارند. پس از بلوغ، ظاهر بدنشنان حالت دانه دانه داری پیدا کرده و خطوط طولی بدنشان به رنگ تیره تری در می آید، در لارو های بالغ، ناخن ها به رنگ سیاه و کپسول سرشان، به رنگ قهوه ای تا قرمز می باشد.

 

نحوه ی خسارت

نوزادان کرم غوزه به طور تصادفی از سطح برگ ها تغذیه می کنند. لارو های جوان به خوردن جوانه ها و غوزه های جوان تر علاقه ی بیشتری دارند. آن ها به غنچه های ترد و لطیف حمله ور می شوند و باعث ریزش آن ها می شوند. غنچه های آسیب دیده ای که باقی می مانند، به صورت رنگ پریده دیده می شوند. هر لارو می تواند از 8 تا 10 غنچه و 2 تا 3 غوزه تغذیه کند.

 

 

سنک های برگی | Miridae

 

دو گونه از این خانواده در ایران وجود دارد که موجب خسارت پنبه می شوند: سنک سبز یونجه و سنک غوزه ی پنبه

 

نحوه ی خسارت

سنک های برگی با تغذیه از جوانه های انتهایی، غنچه ها، گلها و غوزه های پنبه، سبب ریزش آن ها می شوند.

گیاهان آلوده دارای لکه های کوچک و تیره بر روی سطح غوزه اند. اگر خسارت شدید باشد، غوزه ها شکل های نا همسانی پیدا می کنند.

 

سنک تخم پنبه | Oxycarenus pallens

 

 

این آفت انتشار جهانی دارد و در مناطق گرمسیر رشد می کند. این حشرات از شیره گیاهی، اندام های زایشی و بذر های رسیده تغذیه می کند.

 

نحوه ی خسارت

برگ های آسیب دیده توان جوانه زنی نخواهند داشت. همچنین این آفت ها با ایجاد لکه روی الیاف پنبه سبب کاهش کیفیت آن می شوند.

این حشرات روی غوزه های باز و رسیده اقدام به تخم ریزی می کنند. پس بهتر است هرچه سریع تر اقدام به برداشت پنبه اقدام کنید.

 

کرم خاردار پنبه | Earias insulana

 

 

گونه ی E.insulana این آفت، در مناطق شمالی کشور مشهود است. حشره ی بالغ به رنگ سبز روشن و شکم نقره ای دیده می شود.

 

نحوه ی خسارت

لارو های این حشره از ساقه های گیاهچه ها، شاخه های جوان، غنچه ها، جوانه ها و غوزه ها تغذیه می کنند.

پژمردگی اجزای در حال رشد در مرحله ی رویشی، ریزش غنچه ها و جوانه های غنچه ها نیز از علائم وجود این آفت است.

 

کرم سرخ پنبه | Pectinophora gossypiella

 

 

 

این آفت بسیار خطرناک است. به دلیل این که می تواند تا 100 درصد محصول را از بین ببرد.

حشرات بالغ به شکل پروانه اند و به رنگ قهوه ای تیره اند. لارو های جوان تر بی رنگ اند و در سنین بالاتر به رنگ صورتی در می آیند.

 

نحوه ی خسارت

لارو های کرم سرخ خسارت شدیدی را به غوزه ها وارد می کنند. لارو های نوزاد به درون غوزه ها نفوذ می کنند، پس از مدتی سوراخ به وجود آمده بسته می شود و لارو درون غوزه می ماند.

بافت های تشکیل دهنده ی بذر و الیاف توسط لارو های وارد شده از بین می روند. اگر غوزه های آسیب دیده نریزند، باز می شوند، در آن صورت الیاف آن ها رنگی می شود و کیفیتش را از دست می دهد.

 

 

 

مگس سفید یا عسلک پنبه | Bemisia tabaci

 

 

تخم های این آفت، بیضی شکل و ساقه دار است و به رنگ سفید متمایل به زرد دیده می شود. نوزادان آن به رنگ زرد یا متمایل به قهوه ای و پولک مانند می باشند.

این حشرات به تعداد بالا در سطح زیرین برگ ها وجود دارند. حشرات بالغ، کوچک اند و دارای بالهای خاکستری رنگ اند، بدن آن ها زرد رنگ است و با پودر مومی سفید رنگی پوشیده شده است.

 

نحوه ی خسارت

عسلک پنبه از شیره ی سلول های برگ نیز تغذیه می کند که این امر موجب رنگ پریدگی، پیچیدگی و خشک شدن آن ها می شود. آن ها با ترشح عسلک بر روی برگ ها، موجب رشد کپک های دوده ای سیاه می شوند. همچنین این آفت، ناقل بیماری های گیاهی مانند ویروس پیچیدگی برگ پنبه است.

گیاه آلوده شده به این آفت، دارای ظاهری براق و چسبنده است و اگر آن ها را تکان دهید، تعدادی مگس سفید از روی آن ها به پرواز در می آید.

 

سنک سبز پنبه | Nezara viridula L

 

 

تخم های این حشره، سفید کرمی است. نوزادان به رنگ نارنجی و حشرات بالغ به رنگ سبز هستند.

 

نحوه ی خسارت

تغذیه ی مستقیم از گیاه باعث کاهش محصول می شود. با تزریق بزاق سبب آسیب به بافت گیاه شده و موجب بی رنگی و تغییر شکل اندام های گیاه و توقف رشد گیاه می شوند.

 

 

کرم برگ خوار پنبه | Spodoptera litura

 

 

 

لارو های این حشره ابتدا به رنگ سبز کم رنگ و دارای نقاط تیره دیده می شوند که بعد ها به رنگ قهوه ای تیره در می آیند. کرم های برگ خوار، تبدیل به پروانه های قهوه ای رنگ می شوند.

 

نحوه ی خسارت

لارو ها به طور دسته جمعی از سطح زیرین برگ ها تفذیه می کنند. در صورتی که خسارت شدید باشد، فقط رگ برگ ها به جا می مانند.

 

تریپس پنبه | Thrips tabaci

 

 

تخم های این آفت، بیضی شکل است و در بافت برگ گذاشته می شود. نوزادان به رنگ قهوه ای و حشرات بالغ به شکل استوانه ی قهوه ای مایل به زرد دیده می شوند.

 

نحوه ی خسارت

حاشیه ی برگ های به شکل لوله ای در می آید و پژمرده می شوند. برگ های مسن تر به رنگی متمایل به قهوه ای در می آیند، لکه های سفید رنگی در سطح زیرین برگ مشاهده می شود و برگ ها، پیچیده و چروکیده می شوند.

 

 

زنجرک های Amrasca devastans| jassids

 

 

حشرات بالغ مثلثی شکل اند و رنگ زرد متمایل به سبز دارند اما نوزادان به رنگ سبز دیده می شوند. این حشرات به صورت مورب راه می روند.

 

نحوه ی خسارت

نوزادان و حشرات بالغ از شیره ی موجود در بافت های گیاهی تغذیه می کنند. محققان معتقدند که زنجرک ها هنگام مکیدن شیره های گیاهی از خود سمی ترشح می کنند که موجب سوختگی برگ می شود. همچنین می توانند موجب زردی، چروکیدگی و پیچیدگی برگ ها شوند که این عمل سبب جلوگیری از رشد گیاه می شود.

 

شته جالیز | Aphis gossypii

 

 

شته ها اغلب به صورت بکرزایی تولید مثل می کنند. هوای ابری، مرطوب و سرد برای رشد آن ها مفید و باران های سنگین برای آن ها مضر است.

 

نحوه ی خسارت

این حشره با تغذیه از آوند های آبکش باعث خسارت می شود. همچنین با مکیدن شیره ی سلولی گیاهان حساس، موجب کوتاه شدن ارتفاع گیاهان می شود.

برگ های زرد شده، پیچیده و رنگ پریده از دیگر علائم آسیب توسط این آفت است.

این شته ها روی سطح گیاه، عسلک ترشح می کنند که موجب رشد کپک های سیاه شده و باعث جلوگیری از فتوسنتز می شود.