پنبه نسوز که با نام پنبه الیاف سرامیک نیز شناخته می‌شود، یکی از مواد نسوز پر کاربرد و محبوب در بسیاری از حوزه‌های صنعت است که ماده اولیه تولید محصولات متنوعی از جمله نخ نسوز الیاف سرامیک، برد نسوز، پکینگ سرامیک فایبر، کاغذ نسوز، پارچه سرامیک فایبر و پتوی نسوز می‌باشد. این محصول با تحمل حرارتی خارق العاده، وزن بسیار پایین، و عملکرد منحصر به فرد خود در برابر مواد اسیدی و قلیایی که منجر به مقاومت آن در برابر خوردگی شیمیایی و زنگ زدگی می‌گردد، محبوبیت ویژه‌ای در بین صنعتگران به دست آورده است.
همچنین، این ماده نسوز که با نام‌های پشم سرامیکی و پنبه فله نیز خوانده می‌شود، از مواد اولیه خالص تهیه شده و هیچ ماده افزودنی در ترکیبات آن وجود ندارد. به همین دلیل، علاوه بر عملکرد خیره کننده و حفظ بازده در دماهای بالا، در برابر شوک حرارتی نیز مقاوم است و استفاده از آن به عنوان عایق حرارتی در دماهای بالا ایمن خواهد بود. از سوی دیگر، پنبه الیاف سرامیک از انعطاف پذیری مطلوبی برخوردار بوده و قدرت خوبی در جذب صدا دارد. به این ترتیب می‌توان از این ماده نسوز به عنوان عایق صوتی هم استفاده کرد.
این محصول محبوب را از ترکیب الیاف شیشه‌ای، سفید رنگ و انعطاف پذیر سیلیس و اکسید آلومینیوم تولید می‌نمایند. این الیاف غیر بلوری یکی از بهترین گزینه‌های موجود به عنوان جایگزین آزبست هستند؛ زیرا سبک بوده و علاوه بر بی خطر بودن برای سلامت انسان و حفظ محیط زیست، بالاترین تحمل حرارتی را در بین تمام مواد نسوز شناخته شده دارند و در برابر شوک حرارتی نیز مقاوم هستند. حفظ بازده بالا و عملکرد مطلوب در مواجهه با مواد شیمیایی و مقاومت در برابر زنگ زدن، در کنار قدرت بالای عایق بندی صوتی، از دیگر مزایای به کارگیری سرامیک در تولید محصولات نسوز می‌باشد.
همان گونه که در ابتدای این مقاله اشاره گردید، پنبه نسوز را برای تولید محصولات پر کاربردی به کار می‌گیرند که در طول زمان، با محافظت و افزایش طول عمر و ماندگاری قطعات، هزینه‌های تعمیر و نگهداری را به میزان قابل توجهی کم خواهند کرد. در ادامه به مطالعه‌ای اجمالی در خصوص این محصولات نسوز می‌پردازیم تا بیشتر به جایگاه و دلایل محبوبیت پنبه الیاف سرامیک پی ببریم:
نخ نسوز سرامیک فایبر؛ این محصول که با نام طناب الیاف سرامیک نیز شناخته می‌شود، از الیاف سرامیک (پنبه نسوز) و ترکیب آن با فایبرگلاس (معمولاً نوع ای گلس) به منظور افزایش استحکام محصول نهایی تولید می‌گردد. در برخی موارد، برای بهبود ویژگی‌های مثبت، این پکینگ را با سیم فولادی، استیل و یا ضد زنگ تقویت می‌نمایند. طناب الیاف سرامیک که همانند ماده اولیه به کار رفته در تولیدش سفید رنگ و بدون بو است، دماهای بالا را تا بیش از 1200 درجه سانتیگراد تحمل می‌نماید. این نوع از نخ‌های نسوز، غیر قابل اشتعال بوده و در برابر شوک حرارتی مقاوم هستند. همچنین، نخ سرامیک فایبر، با عملکرد قابل توجه در محیط‌های اسیدی و قلیایی، در برابر خوردگی شیمیایی نیز ایمن است.
پتوی نسوز؛ این محصول را با نام پتوی سرامیک فایبر نیز می‌شناسند. به دلیل استفاده از الیاف در هم تنیده، بلند و انعطاف پذیر پنبه نسوز در تولید آن، این پتو وزن پایینی داشته و با مقاومت بالا در برابر حرارت، قادر به تحمل دماهای بالا تا 1600 درجه سانتیگراد است. همچنین، پتوی الیاف سرامیک، قادر به مقاومت در برابر کشیدگی تا 120 کیلو پاسکال خواهد بود. این محصول زیست محیطی، به صورت رولی تولید و بر اساس نیاز مشتری برش داده می‌شود. پتوی نسوز که به چرخه پخت و یا خشک شدن برای آماده‌سازی استفاده نیازی ندارد، علاوه قدرت عایق بندی حرارتی، به عنوان عایق صوتی نیز کاربرد دارد.
کاغذ نسوز؛ این محصول که با نام پیپر نسوز نیز معروف است، تحمل حرارتی بالایی تا بیش از 1000 درجه سانتیگراد دارد اما ساختاری یکنواخت و ظاهری شبیه به کاغذ نرم داشته و طی فرایندی شبیه به کاغذ معمولی تولید می‌گردد. پیپر نسوز، با مقاومت در برابر خوردگی شیمیایی و شوک حرارتی، به عنوان یک انتخاب مناسب برای عایق‌بندی در دمای بالا شناخته می‌شود. کاغذ تولید شده از پنبه الیاف سرامیک را به دلیل استفاده زیاد در ساخت و عایق بندی کوره‌ها، با نام کاغذ کوره هم می‌شناسند. عمده کاربرد کاغذ نسوز، در عایق بندی حرارتی و صوتی قطعات و ساخت واشرهای صنعتی می‌باشد. این پیپرها به دلیل خواص دی الکتریک مطلوب، به عنوان عایق الکتریکی هم کاربرد دارند.
پارچه سرامیک فایبر ؛ این محصول از پنبه نسوز تولید و با الیاف فایبرگلاس تقویت می‌گردد. در صورت لزوم و نیاز به تقویت ویژگی‌های مثبت این پارچه نسوز، می‌توان آن را با سیم فولادی یا ضد زنگ تقویت نمود. دمای ایمن برای استفاده از پارچه الیاف سرامیک به طور طولانی مدت، 1100 درجه سانتیگراد می‌باشد. برای بافت این پارچه، نخی به قطر نیم میلیمتر، از ترکیب پنبه نسوز و الیاف فایبرگلاس می‌بافند و برای رسیدن به سطحی صاف در محصول نهایی، قبل از بافت پارچه، نخ‌ها را از یک کوره القایی می‌گذرانند تا الیاف شیشه بیرون زده از رشته‌ها بسوزد. در برخی موارد نیز، این پارچه را با یک لایه فویل آلومینیومی می‌پوشانند تا تحمل حرارتی آن را تقویت کنند.
تخته نسوز؛ این محصول را معمولاً با عنوان برد نسوز و یا برد سرامیک فایبر هم می‌شناسند. تحمل حرارتی منحصر به فرد تا حدود 1260 درجه سانتیگراد، مقاومت در برابر شوک حرارتی، استحکام بالا و خواص مکانیکی قابل توجه تخته الیاف سرامیک که منجر به مقاومت آن در برابر کشش و سایش می‌گردد، در کنار غیر سمی و مناسب بودن برای سلامت انسان و حفظ محیط زیست، جزو بارزترین ویژگی‌های این محصول نسوز می‌باشد. از دیگر مزایای استفاده از برد نسوز، می‌توان به وزن پایین، حفظ عملکرد در محیط‌های شیمیایی و حاوی گاز، و هندلینگ آسان آن اشاره کرد.
پنبه نسوز چیست و چه کاربردی دارد
همان گونه که پیش‌تر اشاره شد، پنبه نسوز را از ترکیب سیلیس و اکسید آلومینیوم تولید می‌کنند. برای این کار، در مرحله اول، مواد اولیه را در یک کوره الکتریکی دارای گرمای بسیار زیاد ذوب می‌کنند. سپس می‌توانند پنبه را به دو شیوه متفاوت از این مایع مذاب تولید نمایند. یکی از این راه‌ها آن است که الیاف حاصل از خنک شدن مواد مذاب را بتابند و روش دوم، دمیدن هوای فشرده به داخل مواد مذاب می‌باشد.
نکته قابل توجه این است که پنبه تولید شده تحت هر دو روش، بدون انجام هیچ گونه فرایند دیگری از روی خط تولید جمع می‌گردد. همین امر موجب شده تا هیچ ماده اضافی در این محصول نسوز وجود نداشته باشد و استفاده از آن در دماهای بالا بسیار ایمن به شمار بیاید. دمای ایمن برای استفاده از پنبه نسوز به مدت طولانی، بین 1050 تا 1350 درجه سانتیگراد خواهد بود و دمای ذوب آن را در حدود 1790 درجه سانتیگراد برآورد نموده‌اند.
همان گونه که در این مقاله بررسی شد، پنبه الیاف سرامیک دارای مزایای منحصر به فردی است که موجب محبوبیت آن در بین صنعتگران شده است. در ادامه به برخی از برجسته‌ترین ویژگی‌های پنبه نسوز اشاره خواهیم کرد:
اگرچه دمای ایمن این محصول نسوز را برای به کارگیری بلند مدت، تا حدود 1350 درجه سانتیگراد تخمین زده‌اند، برخی از صنعتگران معتقدند که پنبه الیاف سرامیک می‌تواند تا 1400 درجه سانتیگراد را تحمل کند.
پنبه نسوز در برابر شوک حرارتی مقاوم بوده و غیر قابل اشتعال است.
این محصول، رسانایی حرارتی اندکی دارد.
وزن پنبه الیاف سرامیک پایین می‌باشد.
این ماده نسوز پر طرفدار، فاقد آزبست و غیر سمی بوده، و کاملاً برای حفظ سلامت انسان و محیط زیست بی خطر است.
برش، نصب و هندلینگ پنبه نسوز آسان خواهد بود.
یکی دیگر از مزایای این محصول، شکل پذیری و انعطاف پذیری قابل توجه آن می‌باشد.
پنبه الیاف سرامیک، خواص مکانیکی خیره کننده‌ای داشته و در برابر کشش و سایش مقاوم است.
این محصول، از ایمنی مناسبی برای استفاده در شرایط گوناگون برخوردار است؛ چرا که هیچ ماده افزودنی در تولید آن به کار گرفته نشده و مستقیماً از روی خط تولید جمع می‌گردد.
حفظ عملکرد و بازده بالا در مواجهه با مواد اسیدی و قلیایی، روغن داغ، آب جوش و بخار، یکی از ویژگی‌های غیر قابل چشم‌پوشی پنبه نسوز می‌باشد.
قدرت بالای جذب صدا در این محصول، امکان استفاده از آن را به عنوان عایق صوتی فراهم آورده است.
برخورداری از این ویژگی‌های خیره کننده، منجر به امکان به کارگیری پنبه الیاف سرامیک در حوزه‌های مختلف صنعت، به عنوان عایق حرارتی و صوتی گردیده است. برخی از مرسوم‌ترین موارد استفاده پنبه نسوز عبارتند از:
به کارگیری به عنوان جایگزین محصولات تولید شده از الیاف آزبست که دارای غبار سمی می‌باشند؛ برای مثال در حوزه تولید لنت
ساخت اتصالات انبساطی
تولید محصولات نسوز متنوع و پر کاربردی همچون نخ الیاف سرامیک، برد نسوز، پارچه سرامیک فایبر، پیپر نسوز، طناب سرامیک فایبر و پتوی نسوز که هر یک، کاربردهای فراوانی در صنایع دارند.
آب بندی کوره‌ها و دیگ‌های بخار
اعمال تعمیرات سریع و فوری؛ در برخی موارد، بنا بر حساس بودن محیط عایق بندی، این کاربرد اهمیت ویژه‌ای می‌یابد.
عایق بندی رآکتورهای حرارتی
عایق بندی همزمان صوتی و حرارتی
آب بندی دودکش‌های صنعتی
عایق بندی قطعاتی که شکل هندسی مشخصی ندارند.
