کاغذ دستمالی از جمله محصولات بهداشتی می باشد که استفاده عمومی دارد از انواع این کاغذها می توان به کاغذ توالت، حوله پاک کردن آرایش، دست پاک کن و … اشاره کرد. تولید هر یک از این محصولات مستلزم رعایت استانداردهایی است. هدف از این استانداردها تعیین ویژگی ها، نمونه برداری، روش های آزمون، بسته بندی و نشانه گذاری محصول باشد.
تیشو عبارت از دستمال کاغذی است که از خمیر الیاف سلولزی به رنگ سفید یا رنگ های دیگر باشد. دستمال کاغذی باید از خمیر الیاف سلولزی به رنگ سفید یا الوان باشد. این محصول باید کرپ شده ( منظور از کرپ، چین خوردگی های سطح کاغذ است که هنگام تولید آن به منظور افزایش سطح تماس و در نتیجه بالا بردن میزان سرعت جذب آب ایجاد می شود، به طوری که هنگام پاک کردن دست خیس بعد از نیم ساعت حالت اولیه خود را به دست آورد و اگر دستمال بلافاصله در تماس با آب خیس پودر شود، حتما مواد شیمیایی زیادی در آن به کار برده شده است)، همچنین فاقد پرز، الیاف کلوخه شده، سوراخ، لکه و سایر اجسام خارجی باشد.
یکی از محصولاتی که طی دهه های اخیر مورد مصرف فراوان خانواده ها قرار گرفته دستمال کاغذی است. دستمال کاغذی به لحاظ یک بار مصرف بودن و در نتیجه رعایت بهداشت و همچنین به دلیل قیمت ارزان، طرفداران زیادی دارد. در این راستا کارخانه های زیادی برای تولید این محصول در سراسر کشور فعالیت دارند. اما برخی خانواده ها بدون اطلاع از ویژگی و کیفیت محصولا ت بهداشتی و دستمال کاغذی اقدام به خرید می کنند. از این رو، دانستن چند مورد از ویژگی های دستمال کاغذی با کیفیت، احتمالا ًدر اقتصاد خانواده شما تأثیری مثبت )هرچند اندک) خواهد داشت.
یکی از مهمترین مواردی که زنان جامعه باید از آن اطلاع لازم داشته باشند استفاده درست از محصولات بهداشتی است که دانستن خصوصیات و ویژگی های اساسی این محصولات مانع بروز عفونت و بیماری می شود واز خطرات و آلودگی های جانبی آن جلوگیری می کند.

ویژگی های دستمال کاغذی

دستمال کاغذی باید از خمیر الیاف سلولزی به رنگ سفید یا الوان باشد. دستمال کاغذی باید کرپ شده (منظور از کرپ، چین خوردگی های سطح کاغذ است که هنگام تولید آن به منظور افزایش سطح تماس و در نتیجه بالا بردن میزان سرعت جذب آب ایجاد می شود، به طوری که هنگام پاک کردن دست خیس بعد از نیم ساعت حالت اولیه خود را به دست آورد و اگر دستمال بلافاصله در تماس با آب خیس پودر شود، حتماً مواد شیمیایی زیادی در آن به کار برده شده است)، همچنین فاقد پرز (الیاف خرد شده)، الیاف کلوخه شده، سوراخ، لکه و سایر اجسام خارجی باشد. زمانی که برگ دستمال کاغذی را در مقابل نور قرار می دهید پراکندگی الیاف به طور یکنواخت دیده می شود. رنگ به کار رفته در ساخت دستمال های کاغذی باید از رنگ های مجاز و ثابت باشد و با رنگ بسته محتوی دستمال کاغذی هم رنگ و متناسب باشد.

دستمال کاغذی باید فاقد لکه و بوی نامطبوع باشد

گاهی دیده می شود در صورت کشیدن یک برگ دستمال کاغذی همه برگ ها بیرون می ریزد خانواده ها باید توجه داشته باشند دستمال کاغذی استاندارد در بسته باید به طور تاخورده به نحوی بسته بندی شود که به راحتی و تک تک بتوان آنها را از بسته خارج نمود.
شرکت سلولز استاندارد ورق ها و نیز بسته های رایج بازار را به شرح ذیل عنوان می کند :
۱- ۲۰ عددی جیبی
۲ – ۱۰۰، ۱۵۰ یا ۲۰۰ برگ دولا یا چندلا در بسته های جعبه ای
۳- باید محتویات داخل جعبه با تعداد و ابعاد ذکر شده روی جعبه مطابقت داشته باشد
۴- بسته باید از استحکام کافی برخوردار باشد و طی مراحل حمل و نقل شکل ظاهری خود را حفظ نماید.
۵- ورق ها باید در یک بسته با ابعاد یکسان بسته بندی شوند، تعداد ورق ها نباید کمتر از تعداد مشخص شده بر روی بسته باشد.

خانواده ها باید در نظر داشته باشند هر چه قدر در مورد محصولا ت بهداشتی هزینه و بودجه ای مناسب را اختصاص دهند به همان نسبت سلامتی و پیشگیری از بیماری را تضمین کرده اند. متأسفانه آمار نشان می دهد بیماری های زنان یکی از شایع ترین بیماری هایی است که جامعه امروز ایران با آن دست به گریبان است. هزینه تقریبی مداوای این گونه بیماری ها را می توان حدود چندین هزار تومان برشمرد. شاید یکی از مهم ترین دلایل شیوع این قبیل بیماری ها کوتاهی رسانه های عمومی در آموزش نکات ویژه بهداشتی زنان باشد، مسئله ای که در اغلب کشورها کاملاً حل شده است. جای بسی تأسف است که زنان ایرانی، بیش از رعایت مسائل بهداشتی، به محصولات آرایشی روی می آورند. یکی از مهمترین مواردی که زنان جامعه باید از آن اطلاع لازم داشته باشند استفاده درست از محصولات بهداشتی (نوار بهداشتی) است که دانستن خصوصیات و ویژگی های اساسی این محصولات مانع بروز عفونت و بیماری می شود واز خطرات و آلودگی های جانبی آن جلوگیری می کند. با آزاد سازی واردات لوازم آرایشی و بهداشتی، انواع و اقسام این محصولات، اعم از مرغوب و نامرغوب به بازارهای کشور راه یافته که اطلاع از کیفیت مطلوب آنها تنها از طریق کنترل وزارت بهداشت و درمان میسر است. بنابراین ضروری است خانم ها چنانچه از کیفیت محصولات خارجی اطمینان نیافته اند، از تولیدات داخلی با نشان استاندارد استفاده کنند. به هر جهت، ذکر ویژگی های نوار بهداشتی مطلوب در این مقوله خالی ازفایده نیست.
۱- وجود هر یک از اجزا تشکیل دهنده (فلاف پالپ، تیشو، نوار نازک پلی اتیلن، نان وون، چسب و نوار سیلیکون)
۲- قدرت و ضریب جذب متناسب با توجه به ابعاد نوار بهداشتی و میزان قید شده روی بسته
۳- عدم وجود جمع شدگی، نایکنواختی، قطع شدگی و بیرون زدگی در سطح لایه نوار
۴- عدم وجود هرگونه آلودگی
۵- استحکام کافی در برابر پارگی و از هم پاشیدگی در عین لطافت، نرمی و عدم حساسیت
۶- چسبندگی کامل خط چسب پشت نوار
با رعایت کامل موازین بهداشتی و بسته بندی صحیح از طرف کارخانه های کشور، و دقت در انتخاب نوع محصول بدون در نظر گرفتن قیمت ، می توان از بیماری های پوستی و تداوم آن جلوگیری کرد .

در حال حاضر واحدهای اصلی فعال تولید کاغذهای بهداشتی عبارتند از :

1.      شرکت نوظهور: ظرفیت اسمی این واحد ۵ هزار تن کاغذ تیشو در سال است. این واحد تولیدی مجهز به سیستم های تبدیل و بسته بندی کاغذ تیشو نیز بوده و محصولاتی از قبیل دستمال کاغذی جعبه ای، حوله کاغذی و پوشک نیز تولید میکند. ماده اصلی این واحد تولیدی عبارت از: پوشال سفید، خمیر کاغذ الیاف بلند وارداتی، خمیر باگاس و مواد شیمیایی است.
2.      حریر خوزستان: ظرفیت اسمی این کارخانه ۱۵ هزار تن کاغذ تیشو در سال است. مواد اولیه مورد نیاز کارخانه خمیر الیاف بلند وارداتی به علاوه درصدی از خمیر الیاف کوتاه وارداتی و خمیر باگاس است. مواد شیمیایی که به صورت عمده در فرآیند تولید تیشو در کارخانه مورد استفاده قرار می‌گیرد عبارت است از: عامل مقاوم کننده کاغذ در حالت مرطوب، مواد شیمیایی جهت تصفیه آب و نوع محصول کارخانه حریر خوزستان کاغذهای گراماژ پایین و کرپ دار است.و
3.   لطیف: ظرفیت اسمی این کارخانه ۱۵ هزار تن کاغذ تیشو در سال است. نوع محصول و وزن پایه کاغذهای قابل تولید توسط شرکت عبارتند از: کاغذ تیشو کرپ دار، کاغذ بسته بندی، کاغذ تیشو و کاغذ نسخه دوم. شرکت لطیف به تولید تیشو کرپ دار با وزن پایه کم اشتغال دارد. مواد اولیه مورد نیاز کاغذ عبارتند از: پوشال، کاغذ باطله اداری،خمیر کاغذ الیاف بلند و مواد شیمیایی. این کارخانه از جمله واحدهایی است که به سیستم جوهرزدایی از نوع شناورسازی جوهر که در محدوده PH قلیایی عمل کرده و جهت تبدیل کاغذ آغشته به جوهر سفید مجهز است.
که تیشوی تولیدی این واحدها جهت تبدیل به دستمال کاغذی، حوله کاغذی، دستمال توالت و دستمال سفره است. ظرفیت این سه واحد ۳۵ هزار تن است.
در کشور سالانه بیش از 67 هزار تن از این کاغذ مصرف میشود که با توجه به ظرفیت حدود 35 هزار تنی واحدهای اصلی تولید آن می‌توان گفت 50 درصد از نیاز توسط واحدهای داخلی قابل تامین است. تولید این کاغذها در کشور نسبت به سایر کاغذها از قبیل کاغذ چاپ، تحریر، روزنامه، مقوا و کاغذهای بسته بندی در حد پایین تر قرار دارد و علت آن را می‌توان کمی مقدار مصرف آنها در سبد مصارف خانوار جست وجو کرد. کاغذ تیشو معمولاً دارای وزن استاندارد ۱۶-۱۴ گرم در مترمربع است.
دستمال کاغذی باید از خمیر الیاف سلولزی به رنگ سفید یا الوان باشد. دستمال کاغذی باید کرپ شده )منظور از کرپ، چین خوردگی های سطح کاغذ است که هنگام تولید آن به منظور افزایش سطح تماس و در نتیجه بالا بردن میزان سرعت جذب آب ایجاد میشود، به طوری که هنگام پاک کردن دست خیس بعد از نیم ساعت حالت اولیه خود را به دست آورد و اگر دستمال بلافاصله در تماس با آب خیس پودر شود، حتماً مواد شیمیایی زیادی در آن به کار برده شده است (، همچنین فاقد پرز )الیاف خرد شده )، الیاف کلوخه شده، سوراخ، لکه و سایر اجسام خارجی باشد. زمانی که برگ دستمال کاغذی در مقابل نور قرار می‌گیرد، پراکندگی الیاف به طور یکنواخت دیده میشود. رنگ به کار رفته در ساخت دستمال های کاغذی باید از رنگ های مجاز و ثابت باشد و با رنگ بسته محتوی دستمال کاغذی هم رنگ و متناسب باشد. همچنین دستمال کاغذی باید فاقد لکه و بوی نامطبوع باشد.
ویژگیهایی از محصول که نسبت به ویژگیهای دیگر بیشتر تحت تأثیرفرآیند‌های تکمیلی قرار می‌گیرند عبارتنداز: جذب آب بالک مقاومت نرمی تعداد لایه و ظاهر مطلوب.این مشخصات در کاغذ تیشو از اهمیت خاصی برخوردارند.
استانداردهای خاص برای انواع کاغذهای بهداشتی عبارتند از :

با توجه به افزایش جمعیت و ارتقای بهداشت جامعه در افق برنامه انتظار می رود سرانه مصرف کاغذهای بهداشتی افزایش یابد که می بایستی در تدوین راهبردها لحاظ شود.

ظرفیت های تولید

واحدهای تولیدی در صنعت کاغذ و محصولات کاغذی سه دسته اند. تولید کنندگان مواد اولیه ( خمیر کاغذ یا خمیر چوب)،( تولیدکنندگان انواع کاغذ ( (چاپ و تحریر، روزنامه، بسته بندی و… ) و تولیدکنندگان کارتن و انواع محصولات کاغذی.
بطور کلی واحدهای اصلی و ظرفیت انواع کاغذ در کشور عبارتند از: کاغذ چاپ و تحریر و روزنامه با ظرفیت اسمی 208 هزار تن در سال توسط شرکتهای کاغذ پارس، چوب و کاغذ مازندران، کاغذ غرب و کاربن لس، کاغذهای صنعتی و بسته بندی با ظرفیت 530 هزار تن در سال توسط کارخانه های چوکا، کهریزک و کاوه، ایران پاپیروس، چوب و کاغذ مازندران، پارت و فارس کاغذ، اشتهارد تهران و مقواسازان متفرقه و کاغذهای بهداشتی با ظرفیت اسمی 35 هزارتن در سال توسط کارخانه های لطیف، حریر خوزستان و نوظهور تولید می گردد.
1.      کارخانه های تولید خمیر کاغذ: خمیر کاغذ بعنوان ماده اولیه اصلی صنعت کاغذ از سه منبع چوبی، غیرچوبی و کاغذ و مقواهای باطله قابل استحصال است. این فرایند بعنوان صنایع بالادستی صنعت کاغذسازی مطرح است. لازم به ذکر است که بخش قابل ملاحظه ای از خمیر مورد نیاز کارخانجات کاغذسازی از خمیرهای حاصل از کاغذهای باطله یا اصطلاحاً آخال تامین میشود که متاسفانه آمار دقیق و مشخصی از وضعیت واحدهای تولیدی، ظرفیت، اشتغال، حجم تولید و شرایط تولید و مواد اولیه و موقعیت تولیدکنندگان آخال در دسترس نیست.
2.      کارخانه های تولید کاغذ: همانگونه که قبلاً اشاره شده تولیدکنندگان کاغذ بر حسب نوع کالای تولیدی متنوع و ظرفیت تولید مختلف دارند. با تغییر ترکیب مواد اولیه و مشخصات فنی دستگاه های کاغذ ساز، توانایی و امکان تولید کاغذهای مختلف وجود دارد که این امر بیشتر در گروه کاغذهای بسته بندی صادق است. توضیحات بیشتر در خصوص تولید کنندگان کاغذ در بخشهای آتی آمده است.
درصنعت تولید کاغذ و محصولات کاغذی 327 واحد ( شاغلان بالای 10 نفر) فعالند که از این تعداد 79 واحد مربوط به (25 درصد) تولید خمیر کاغذ – کاغذ و مقوا هستند. در نمودار زیر سهم هر یک از زیرگروه ها در تعداد کارگاههای این صنعت آورده شده است.

تجارت خارجی کاغذ بهداشتی
در نمودار واردات انواع کاغذ بهداشتی نشان داده شده است.

سر فصل های اصلی تعرفه محصول در جدول زیر آورده شده است.

جدول 2 : تعرفه محصول در جدول

مسایلی نظیر صادرات مواد اولیه صنعت ( آخال و خمیر کاغذ )، عدم کنترل کیفت و تطابق محصولات وارداتی با استانداردها و تعرفه های مربوطه به تعیین تعرفه ها با توجه به میزان تولید، تقاضا و مواد اولیه مورد مصرفی از دیگر مسایل این زنجیره اند که در تدوین راهبرهای صنعت می بایستس مد نظر قرار گیرند.

فرآیندهای تولید

بطور کلی می‌توان فرآیند کاغذسازی را شامل مراحل زیر دانست:
1.      آماده سازی مواد خام
2.      تهیۀخمیر: آنچه نقطه تمایز فرآیندهای مختلف کاغذ سازی بشمار می رود، فرآیند تهیه خمیر می باشد که ممکن است بطور مکانیکی، گرمایی، یا شیمیایی و یا تلفیقی از این روش ها انجام شود.

خمیر مکانیکی
خمیر مکانیکی ـ شیمیایی
خمیر شیمیایی
تولید خمیر با استفاده از کاغذ باطله

به عبارت دیگر تهیه خمیر کاغذ ممکن است از طریق مکانیکی یعنی بدون استفاده از مواد شیمیایی و توسط بخار آب جوش، تحت فشار صورت گیرد که معمولاً برای تهیه کاغذهای ارزان و کاهی، مانند کاغذ روزنامه متداول است. در روش شیمیایی از هیدروکسید سدیم (در روش قلیایی)، سولفیت هیدروژن کلسیم، درمحیط اسیدی (PH=2-3 روش بی سولفیت) و یا سولفیت سدیم (در روش سولفیت) همراه با کمی کربنات سدیم استفاده میشود. در این مرحله، خمیر قهوه ای رنگی حاصل میشود که از آن در تهیه مقوا، کارتن و یا کاغذ های کاهی استفاده میشود.
در فرآیند‌های مکانیکی برای جدا کردن الیاف از یکدیگر از انرژی مکانیکی در حضور آب استفاده میشود ولی در فرآیند‌های شیمیایی برای جدا کردن الیاف از یکدیگر با استفاده از انرژی شیمیایی لیگنین را حل و خارج می‌کنند.
3. رنگبری
خمیر سولفاتی بعد از آماده شدن شدیداً قهوه ای رنگ است. ولیکن خمیر سولفیتی رنگ زرد مایل به خاکستری دارد. دلیل این امر تغییراتی است که مرتبط با لیگنین می باشد. بنابراین برای تولید کاغذ سفید، نیاز است که خمیر رنگ زدائی گردد. دو نوع عملیات اصلی رنگ زدائی وجود دارد: رنگ زدائی با لیگنین و رنگ زدائیب دونلیگنین. فرآیند رنگزدائی بدون لیگنین در واقع ادامه فرآیند حل نمودن لیگنین بعد از عملیات لیگنین زدائی در فرآیند خمیرسازی می باشد ولی با این تفاوت که در حین رنگ زدائی مواد شیمیایی ضعیف تر و درجه حرارت پائین تر است. در این فرآیند لیگنین تبدیل به مادۀ قابل حل و قابل شستشو در می آید.
در فرآیند رنگزدائی بدون حذف لیگنین از موادی استفاده میشود که موجب روشن تر شدن رنگ لیگنین می گردد. این روش بیشتر در تولید خمیر به روش مکانیکی که تمام لیگنین در خمیر باقی می ماند مورد استفاده قرار می‌گیرد. در تولید خمیر به روش های شیمیایی، بیشتر از روش رنگ زدائیب دونلیگنین استفاده میشود. در این مواقع از مواد شیمیایی بعمل می آید که در حین خارج کردن لیگین از خمیر، باعث تغییر رنگ طبیعی سلولوزی که سفید می باشد، نمی گردد.
4. کاغذسازی
کاغذ شامل فیبرهای سلولزی می باشد که در یک شبکه به همدیگر متصل شدهاند تا یک ورقه را شکل دهند. فیبرها در خمیر کاغذ با آب مخلوط شده و برای کاغذ سازی بصورت مناسب آماده می‌شوند. بر روی ماشین کاغذ سازی خمیر حاصله توسط آب سفید بیشتر رقیق شده و بر روی یک تسمه پلاستیکی افشانده میشود، مخلوط الیاف سلولزی و آب در روی سیم به حرکت در می آیند و در حین حرکت آب تا شروع شکل گیری ورق کاغذ تا حدود زیادی از مخلوط گرفته میشود. این قسمت از فرآیند، آبزدائی مخلوط سلولز و آب نامیده میشود. بعد از این تسمه نقاله، ورقه ها روی یکسری غلطک های دوار عبور می‌کنند که در نتیجه آن مقدار آب باقیمانده در مخلوط تا حد امکان تحت فشار از مخلوط گرفته میشود. آب باقیمانده از طریق عبور ورق های تر برروی سیلندرهای بخاردار در اثر حرارت تبخیر شده و کاغذ خشک تولید میشود. فرآیند کاغذ سازی می‌تواند در چهار مرحله، آماده سازی مخلوط الیاف سلولزی و آب، آب زدائی، پرس کردن و خشک کردن خلاصه شود این مراحل با مرحله پنجمی به نام مرحله پایانی کامل می‌شوند که می‌تواند شامل روکش کردن کاغذ، برش کاغذ، ورقه کردن، بسته بندی و غیره شود. با توجه به نوع کاغذ و مواد اولیه فرآیندهای خاصی ممکن است انجام شوند.

مسائل فناوری در این زنجیره که در تدوین راهبردها می بایستی مد نظر قرار گیرند عبارتند از:

1.      فرسودگی ماشین آلات و تجهیزات و عدم جایگزینی، نوسازی و بازسازی ماشین آلات و تجهیزات آنها که نهایتاً افزایش هزینه تولید و کاهش کیفیت محصولات را به دنبال دارد. فناوری قدیمی و مستهلک بودن ماشین آلات در بخش خطوط خمیر و کاغذسازی شرکت های تولید کاغذ کشور (اکثریت)
2.      عدم توجه لازم و جدی توسط متولیان امر در بازسازی و نوسازی و به روز رسانی فناوری تولید کاغذ
3.      عدم توجه لازم و کافی متولیان امر ( بخش دولتی – بخش خصوصی) نسبت به تعیین تکلیف و نحوه راه اندازی طرح های در دست اجرای کاغذ کشور
4.      ضایعات بالا به علت کیفیت پایین مواد اولیه – فناوری قدیمی
5.      کمبود نیروی متخصص یا آموزش دیده و شکاف ارتباط دانش و صنعت
6.       بالانس نبود خطوط تولید
7.      بالا بودن نسبی مصرف انرژی در صنایع کاغذسازی که متاثر از فرسودگی ماشین آلات، چیدمان نامناسب تجهیزات و… است