در حالی که یکی از اهداف دولت برای جبران درآمدهای نفتی، دو برابر شدن افزایش صادرات به کشورهای همسایه است، اما فعالان اقتصادی معتقدند که فضای امن اقتصادی برای توسعه صادرات وجود ندارد.
فضای امن اقتصادی الزام توسعه صادرات به کشورهای همسایه
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس با توجه به تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ایران و موانع ایجاد شده برای صادرات نفت، درآمدزایی از طریق صادرات غیرنفتی بیش از هر دوره دیگری دارای اهمیت شده است، به طوری که مسئولان کشور و به ویژه مسئولان حوزه‌های مرتبط با بازرگانی به تحقق توسعه صادرات غیرنفتی تاکید فراوانی دارند.
برای تحقق این امر باید زیرساخت‌های آن هم فراهم شود و اگرچه مسئولان در جلسات مختلف با فعالان بخش خصوصی و صادرکنندگان در صدد حل مشکلات این بخش هستند، بطوری که حسین مدرس خیابانی قائم مقام وزیر صنعت در امور بازرگانی، سازمان توسعه تجارت ایران را ترمینال صادرات می‌داند و بزرگترین وظیفه این سازمان را برقراری ارتباط با صادرکنندگان و تجار عنوان می‌کند، اما فعالان اقتصادی و صادرکنندگان معتقدند علیرغم مشکلات زیادی که برای صادرات با توجه به تحریم‌ها دارند، هنوز بسیاری از زیرساخت‌های داخلی فراهم نیست و حتی وضع برخی قوانین، مقررات و آئین‌نامه‌ها (اگرچه نسبت به سال گذشته بسیار کاهش یافته است) مانع توسعه صادرات است.
همچنین به گفته حمید زادبوم رئیس سازمان توسعه تجارت ایران و براساس مطالعات سازمان توسعه تجارت ایران کشورهای همسایه در سال 2018 به میزان 1160 میلیارد دلار واردات داشته‌اند، در حالی که سهم ما از این بازار فقط 24 میلیارد دلار بوده است، با توجه به اینکه یکی از اهداف دولت جمهوری اسلامی ایران رساندن صادرات غیرنفتی به کشورهای همسایه از 24 به 48 میلیارد دلار است، برای این کار چه باید کرد؟
* فضای امن اقتصادی برای توسعه صادرات وجود ندارد
کاوه زرگران عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در رابطه با الزامات دو برابر شدن صادرات به کشورهای همسایه گفت: اولین گام برای توسعه صادرات شفاف‌سازی در انتشار آمارهای تجاری است، این در حالی است که از ابتدای امسال تاکنون سازمان‌های مربوطه اطلاعات صادرات و واردات را به صورت شفاف برای عموم منتشر نمی‌کنند.
این فعال اقتصادی با بیان اینکه اقتصاد و سیاست به هم گره خورده است، گفت: لذا بررسی اینکه در تجارت در چه وضعیتی هستیم، در هاله‌ای از ابهام قرار داد و به دلیل فقدان اطلاعات؛ رشد صادرات به طور دقیق مشخص نیست.
رئیس اتاق مشترک ایران و برزیل گفت: برای اینکه بخش خصوصی فعالیت اقتصادی و صادرات را گسترش دهد، باید یک فضای امن و مناسبی داشته باشد، در حالی که این فضا در اقتصاد ما و حتی در برخی از کشورهای همسایه به طور کامل حس نمی‌شود.
زرگران با بیان اینکه اقتصاد و سیاست با هم گره خورده است، گفت: بازار صادراتی عراق که سال‌ها برای آن تلاش و سرمایه‌گذاری شده بود، یک مرتبه به دلیل تنش‌های سیاسی دستخوش تغییرات شد و حجم صادرات به این کشور کاهش دچار کاهش و معلوم نیست، آینده این بازار صادراتی چگونه باشد.
این در حالی است که اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور در بیست و سومین سالروز ملی صادرات بیان کرد که همسایگان مهمترین هدف صادراتی ما هستند، زیرا 15 کشور همسایه 1100 میلیارد دلار وارد می‌کنند و اگر درصد کمی از این بازار را به خود اختصاص دهیم، دارای حجم بالای صادرات خواهیم شد.
زرگران با بیان اینکه در بازارهای اوراسیا هم در حوزه مواد غذایی و کشاورزی علیرغم وجود پتانسیل بالا نتوانسته‌ایم، سهم خوبی را به خود اقتصاد دهیم، گفت: صرفا انعقاد یک توافقنامه موجب توسعه مسیر صادرات نمی‌شود، زیرا صادرات یک امر کاملا تخصصی و حرفه‌ای است و تا زمانی که زیرساخت‌های لازم برای آن فراهم نشود نمی‌توان انتظار داشت که دستاورد مناسب و قابل توجهی در حوزه صادرات فراهم شود.
وی با بیان اینکه برای توسعه صادرات به کشورهای مشترک‌المنافع CIS یا اوراسیا رعایت یک سری الزامات لازم است، گفت: زیرا سلایق و کالاهای مصرفی آنها با سلایق و کالاهای مصرفی صادراتی کشورهایی مانند عراق کاملا متفاوت است و ما باید برای صادرات به هر کدام از این کشورها و مناطق کالاهای مناسب با آن بازار را تولید کنیم، در حالی که این موضوع در کشور ما چندان نهادینه نشده است.
این فعال اقتصادی با اشاره به اینکه بازار صادراتی روسیه در بخش مواد غذایی یک بازار 28 میلیارد دلاری است، بیان داشت: زمانی می‌توان گفت که ما در حوزه صادرات به روسیه موفق عمل کرده‌ایم که حداقل دو میلیارد دلار صادرات به این کشور داشته باشیم.
زرگران در پاسخ به این سوال که آیا کالاهای صادراتی ما برای صادرات به کشورهای حوزه CIS و اوراسیا از کیفیت و استانداردهای لازم برخورد نیست؟، گفت: خیر اتفاقا کالاهای تولیدی ما از استاندارد و کیفیت خوبی برخوردار است، اما کالاهای ما مطابق با ذائقه و سلیقه کشورهای حوزه CIS و اوراسیا آنها نیست.
وی در ادامه اظهار داشت: به عنوان مثال در خصوص صادرات مرغ به این کشورها از جمله روسیه اصلا نتوانستیم خوب عمل کنیم، زیرا براساس ذائقه مردم مرغ تولیدی در کشور ما درشت است، در حالی که مصرف‌کنندگان روسی، مرغ سبک را می‌پسندند.
رئیس اتاق مشترک ایران و برزیل با بیان اینکه ما فکر می‌کنیم که با امضای تفاهم‌نامه صادراتمان رشد می‌کند، گفت: این در حالی است که برای صادرات باید از بنیان تولی، برنامه‌ریزی کرد و به صورت حرفه‌ای و اصولی این کار را انجام داد.
وی همچنین بیان داشت: توسعه صادرات نیازمند شرکت‌های هدفمند صادراتی است که متاسفانه در حال حاضر فاقد چنین وضعیتی هستیم.
* فرصت‌های صادرات به روسیه را از دست دادیم
در همایش روز ملی صادرات جهانگیری معاول اول رئیس جمهور هم به صراحت به این موضوع اذعان داشت که ما فرصت‌های صادرات به روسیه را به دلیل نداشتن شرکت‌های بزرگ صادراتی از دست دادیم، بنابراین باید به راه‌اندازی شرکت‌های بزرگ صادراتی توجه شود.
محمدرضا مودودی سرپرست سابق سازمان توسعه تجارت ایران هم معتقد است که دو برابر شدن صادرات به کشورهای همسایه اصلا معلوم نیست با چه ساز وکاری قرار است محقق شود.
وی در این باره گفت: اساسا یک چارچوب و نقشه راه مشخص برای تجارت خارجی کشور طراحی نکرده‌ایم. در مجموع در امر توسعه صادرات با یک به هم ریختگی و از هم پاشیدگی در نظام مدیریت تجاری مواجهیم و با وضع قوانین محدوده کننده و ممنوع کننده دسترسی به اهداف را سخت کرده‌ایم.
این گزارش می‌افزاید: در حالی که در شرایط جنگ اقتصادی قرار داریم و امکان صادرات بخصوص صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی برای ما بسیار محدود شده است مهمترین راهکار توسعه صادرات غیرنفتی با کشورهای همسایه است که برای توسعه صادرات و رسیدن به این اهداف باید نقشه راه مشخصی ترسیم کرد و به گفته مودودی باید در این شرایط از مکانیزم‌های پارتیزانی توسعه صادرات استفاده کرد.
