کشاورزی خُرده مالکی و خاک فقیر؛ موانع اجرای موفق طرح الگوی کشت| با دستور و ابلاغ طرحها اجرایی نمیشود

درحالی وزارت جهاد روی طرح الگوی کشت تاکید می کند که کارشناسان معتقدند به دلیل اینکه ۸۵درصد کشاورزی در سراسر کشور خُرده مالکی است، ساماندهی کشاورزان برای اجرای چنین طرح هایی بسیار چالش برانگیز است.

بازار؛ گروه کشاورزی: یکی از مشکلات اساسی بخش کشاورزی بحث نبود اطلاعات کافی از آنچه در بخش تولید می شود است که موجب می گردد در برخی سالها به عنوان مثال در مورد یک محصول خاص با مازاد تولید مواجه باشیم و به این ترتیب محصول روی دست کشاورز بماند و خسارت های مالی زیادی برای بهره برداران بخش به جا بگذارد و از سوی دیگر شاهد هستیم در برخی سالها با کمبود یک یا چند محصول در بازار مواجه می شویم. از بارز ترین نمونه های این محصولات، پیاز است که اخیرا بازار با کمبود شدید آن مواجه است و با وجودی که گفته می شود واردات آن صورت گرفته اما هنوز هم در سطح بازار هر کیلوگرم پیاز تا ۳۰هزار تومان هم به فروش می رسد. به گفته کارشناسان نه تنها در بحث تولید برنامه منسجمی وجود ندارد بلکه در حوزه صادرات نیز این مشکل وجود دارد و اینگونه نیست که به عنوان مثال مشخص باشد تولید یک محصول خاص چقدر باید باشد و چه مقدار آن برای بازارهای داخلی و چه مقدار آن برای بازارهای صادراتی باید باشد. به عبارت دیگر بخش کشاورزی کشور از نداشتن الگوی کشت رنج می برد و به نظر می رسد تا این مشکل حل نشود بازار محصولات کشاورزی هم سامان نمی گیرد. با این وجود وزارت جهاد کشاورزی امسال با جدیت به دنبال اجرای الگوی کشت است و معتقد است قابلیت اجرایی دارد اما در این بین فعالان این بخش معتقدند به دلایلی همچون گستردگی تولید، نداشتن برنامه منسجم و عدم تامین اقتصاد کشاورزان اجرای الگوی کشت چندان شدنی نیست و زیرساخت های مورد نیاز هنوز آماده چنین امری نیست.

بازرگان، عضو اتاق اصناف کشاورزی کشور: اجرای الگوی کشت شدنی نیست چون ۸۵ درصد کشاورزی کشور خرده مالکی است و از سوی دیگر به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات کافی از کشاورزان و محصولاتی که کشت می شود نمی توان گفت چه محصولی به چه میزانی در کدام استان کشت گردد

محمد بازرگان عضو اتاق اصناف کشاورزی کشور در مورد اینکه اجرای چنین طرحی در این شرایط چقدر شدنی است به بازار می گوید: طرح هایی مثل الگوی کشت، کشت فراسرزمینی، کشاورزی قراردادی، طرح آمایش و غیره طرح هایی بوده که سالیان سال در مورد آن بحث شده اما سوال اینجا است که چرا تا امروز اجرایی نشده است. مهمترین دلیل این است که ۸۵ درصد کشاورزی ما در سراسر کشور خرده مالکی است و به عنوان مثال ۵۰۰ هکتار اراضی یک روستا متعلق به ۵۰۰ نفر است! چطور می توان ۵۰۰ نفر را ساماندهی کنید و بگویید چه محصولی کشت کند؟ این امکان پذیر نیست مگر از طریق نظام های بهره برداری و از طریق نظام هایی که متعلق به تعاونی ها و اتحادیه ها و صنف است.

یک پیش شرط اجرای موفق الگوی کشت ساماندهی کلیه کشاورزان کشور است

بازرگان افزود: موضوع دوم اینکه چون هیچ اطلاعات درستی در این بخشها نبوده نمی توان گفت از فردا دستور می دهیم در کشور چه تولید شود! هیچ ضمانتی برای این کار وجود ندارد و امکانپذیر نیست مگر اینکه تمام کشاورزان این کشور را ساماندهی کنیم، هویت بدهیم و بعد با این اطلاعات که به عنوان بانک اطلاعاتی است تعیین کنیم در هر محصولی چقدر تولید کننده داریم و بعد به کشاورز برنامه بدهیم و از آنها خروجی کار بخواهیم؛ یعنی بگوییم طبق مسائل آمایشی و اقلیمی می شود در این استان چه محصولی به چه میزان کشت کرد. این یک روش صحیح برای الگوی کشت است در غیر این صورت با دستور و ابلاغ کردن به هیچ وجه نتیجه نمی دهد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر کشاورز به دنبال اقتصاد در بخش کشاورزی است؛ یعنی آن چیزی که تامین کند و سودآور برای خود باشد انجام می دهد. لذا باید به نحوی برنامه به کشاورز بدهیم که اگر قرار است محصول خود را کشت نکند باید حتما محصولی را برای او جایگزین کنیم که همان سودآوری و منفعت را برای او داشته باشد. اینها سیاست هایی است که قبل از اجرای طرح، دولت باید به استناد داده هایی که از طریق صنف قابل انجام است، مشخص کند.

فقر اراضی کشاورزی اجرای الگوی کشت را ناممکن می سازد

بر اساس این گزارش یکی از اهداف اصلی مطرح شدن طرح الگوی کشت بحث تامین امنیت غذایی کشور و رسیدن به خودکفایی و یا حداقل خود اتکایی در برخی محصولات بخصوص محصولات استراتژیک است. با این وجود رسیدن به این اهداف مستلزم اجرای درست طرح الگوی کشت است که خود نیازمند فراهم شدن یکسری زمینه ها و شرایط خاص است. از جمله مواردی که از سوی فعالان در این حوزه مطرح می شود بحث غنی سازی خاک است. به طوری که محمد امین آسودار فعال بخش معتقد است تا زمانی که خاک زراعی کشور فقیر باشد نمی توان روی اجرای درست الگوی کشت مانور داد. مساله اساسی در این مورد این است که خاک کشاورزی کشور طی دهه های متمادی از طریق استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی، عدم آگاهی کشاورزان در اهمیت باقی ماندن ته مانده محصولات همچون کاه و کلش گندم پس از برداشت روی خاک و همچنین استفاده بیش از اندازه از شخم و دیسک به شدت تخریب شده و عاری از عناصر حیاتی شده است. لذا برای تحقق یکسری طرح ها همچون الگوی کشت، کشت های قراردادی، خوداتکایی دانه های روغنی و غیره این عامل می تواند خود یک مانع جدی محسوب شود.

آسودار، فعال بخش کشاورزی: خاک کشاورزی کشور دچار فقر است و لذا برای افزایش عملکرد در واحد سطح و به تبع اجرای موفق طرح الگوی کشت در ابتدا باید خاک را غنی سازیم

آسودار به بازار می گوید: خودکفایی زمانی صورت می گیرد که بتوانیم عملکرد در واحد سطح را بالا ببریم به عنوان مثال الان میزان برداشت گندم نهایتا تا ۴ تن در هکتار است در حالی که با غنی سازی خاک کشاورزی می توان آن را تا ۸ تن هم بالا ببریم.

وی خاطر نشان می کند: مساله اینجا است که متاسفانه طی سالهای متمادی عناصر اصلی خاک را گرفته ایم و حال نمی توانیم آنطور که شایسته است از زمینهای کشاورزی بهره برداری کنیم بنابراین باید خاک را غنی کنیم.

این فعال بخش همچنین با تاکید بر اینکه کشاورزی کشور کاملا سنتی است و همین عامل روی فقر خاک موثر است می افزاید: از اصلی ترین راهکارها برای کاهش آسیب به اراضی کشاورزی ترویج کشاورزی حفاظتی است تا از این طریق تخریب اراضی به حداقل برسد. در واقع اگر با روشهایی همچون ترویج کشاورزی حفاظتی، استفاده از کودهای سبز و دیگر روشهای رایج در سطح دنیا بتوانیم خاک را غنی کنیم آن موقع می توانیم امیدوار باشیم که عملکرد تولید در واحد سطح افزایش می یابد و اجرای الگوی کشت با موفقیت همراه خواهد شد.