پنبه یکی از مهم ترین کالاهای استراتژیک است که افزایش ضریب خوداتکایی آن علاوه بر تامین نیاز صنعت نساجی به تامین روغن و خوراک دام نیز کمک زیادی می کند و به همین دلیل اهمیت زیادی دارد.
به گزارش خبرنگار مهر، در سال‌های اخیر رهبر انقلاب تاکید ویژه‌ای بر بحث خودکفایی در محصولات استراتژیک کشاورزی داشتند و همواره این موضوع را پیگیری کرده‌اند. ایشان امسال نیز در سخنرانی نوروزی خود بر این مساله تاکید و عنوان کردند: «مسئله کشاورزی و دامداری بسیار مهم است و کشور باید در محصولات پایه غذایی همچون گندم، جو، ذرّت، خوراک دام و دانه‌های روغنی به امنیت کامل و خودکفایی لازم دست پیدا کند.»
ایشان دستیابی به این هدف را با توجه به وسعت سرزمینی و فراوانی دشت‌های حاصلخیز در کشور ممکن دانستند و گفتند: «متأسفانه بخش کشاورزی جزو وابسته‌ترین بخش‌های کشور به واردات است که این وضع حتماً باید تعدیل شود.» با توجه به تأکیدات رهبر انقلاب، شرایط تحریم و جنگ اقتصادی و همچنین وضعیت جهان و جنگ روسیه و اوکراین و افزایش شدید قیمت جهانی مواد غذایی کشور چاره‌ای جز دستیابی به این سیاست‌ها ندارد هر چند که طی سال‌های گذشته اهمال کاری‌های گسترده‌ای در این حوزه نیز انجام شده اما باید با شناخت ظرفیت‌ها و توانمندی‌های داخلی و با بهره گیری از روش‌های نوین کشت و تولید در این مسیر حرکت کرد.
آخرین باری که وزارت جهاد کشاورزی برای خودکفایی در محصولات اساسی برنامه جامعی ارائه کرد حدوداً مربوط به ۷ سال قبل است که آن زمان نیز وزارت جهاد کشاورزی به دنبال تأکیدات مقام معظم رهبری برای ۸ کالای اساسی شامل برنج، جو، گندم، حبوبات، پنبه، چغندر قند، ذرت و دانه‌های روغنی برنامه خوداتکایی تدوین کرد که در سال‌های ابتدایی نیز دستاوردهای تقریباً خوبی در این زمینه‌ها حاصل شد اما به تدریج به دنبال اتخاذ سیاست‌های نادرست، طرح‌ها یا دچار عقب ماندگی شدند و یا اینکه به طور کل شکست خوردند، یکی از این طرح‌ها، طرح خوداتکایی پنبه بود که در حال حاضر نیز وزارت جهاد کشاورزی آن را پیگیری می‌کند. پنبه یکی از مهم‌ترین محصولات زراعی است که در تولید روغن و کنجاله نیز می‌تواند نقش مؤثری ایفا کند اما در کشور ما آنچنان که باید از این زاویه به پنبه توجه نشده است.
برخی کارشناسان عنوان می‌کنند که توجه بیش از حد دولتمردان به برخی محصولات از جمله گندم و کلزا منجر به این شده که در تولید محصولات دیگر توفیق چندانی نداشته باشیم اگر چه ظرفیت بیشتری در تولید آنها وجود دارد.
اهداف پیش بینی شده برنامه ششم توسعه، ارقام بزرگی بود!
در همین زمینه ابراهیم هزار جریبی مجری طرح پنبه وزارت جهاد کشاورزی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره آخرین وضعیت طرح خوداتکایی پنبه که سال ۱۳۹۴ در قالب ۸ طرح اقتصاد مقاومتی تدوین شده بود، با بیان اینکه در برنامه ششم توسعه نیز برای پنبه افقی تدوین شده بود، گفت: ارقامی که در برنامه ششم توسعه عنوان شده بود ارقام بزرگی بود که در زمان ابلاغ نیز وزارت جهاد کشاورزی مکاتباتی با مسئولان امر انجام داد تا این رقم‌ها متعادل شود.
وی با اشاره به اینکه بر این اساس قرار بود در سال ۱۴۰۰، ۳۲۷ هزار تن وش پنبه در کشور تولید شود، گفت: پیش بینی وزارت جهاد کشاورزی ارقامی کمتر از این میزان بود.
هزار جریبی با بیان اینکه در طرح اقتصاد مقاومتی اعداد در نظر گرفته شده نسبت به برنامه ششم توسعه متعادل‌تر بود گفت: در این طرح پیش بینی ما برای تولید وش رقمی حدود ۳۰۰ هزار تن بود.
مجری طرح پنبه وزارت جهاد کشاورزی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه در ابتدای دهه ۹۰ وضعیت تولید پنبه در کشور اصلاً مناسب نبود گفت: در سال‌های پیک تولید از جمله سال ۷۵ سطح زیر کشت پنبه در کشور بیش از ۳۰۰ هزار هکتار و تولید وش حدود ۶۰۰ هزار هکتار اما در سال ۹۳ و ۹۴ سطح زیر کشت این محصول فقط ۵۰ هزار هکتار بود.
این مقام مسئول در وزارت جهاد کشاورزی با بیان اینکه ضریب خوداتکایی پنبه در سال ۹۴ به کمتر از ۴۰ درصد رسیده بود، گفت: از سال ۹۸ رشد ما در این زمینه شروع شد به طوری که در سال ۹۹ ضریب خوداتکایی به بیش از ۵۰ درصد رسید و ما موفق شدیم ۲۷۰ هزار تن وش پنبه در کشور تولید کنیم.
پیش بینی ما این بود در سال ۱۴۰۰ حتی بتوانیم به اهداف برنامه ششم نیز برسیم چرا که انگیزه کشاورزان برای کشت پنبه بسیار زیاد بود
هزارجریبی اضافه کرد: پیش بینی ما این بود در سال ۱۴۰۰ حتی بتوانیم به اهداف برنامه ششم نیز برسیم چرا که انگیزه کشاورزان برای کشت پنبه بسیار زیاد بود اما به دلیل خشکسالی شدید قحطی برق در مناطق تولید و خشکیدن چاه‌های آب این امر محقق نشد و در نهایت توانستیم ۲۵۰ هزار تن وش پنبه در کشور تولید کنیم.
مجری طرح پنبه وزارت جهاد کشاورزی میزان نیاز کشور به پنبه محلوج را تا حدود سه سال قبل ۱۲۰ هزار تن عنوان کرد و افزود: در سال‌های اخیر که صنعت نساجی رشد کرده میزان نیاز به پنبه محلوج افزایش یافته و مجموع تولید و واردات ما به ۱۵۰ هزار تن رسیده ضمن اینکه پیش بینی صنعت نساجی برای میزان نیاز ۱۸۰ هزار تن پنبه محلوج است.
هزارجریبی با اشاره به اینکه بنابراین به سه برابر این رقم (۱۸۰ هزار تن پنبه) باید وش پنبه داشته باشیم، افزود: برای خودکفایی در این زمینه باید میزان تولید وش پنبه به ۵۴۰ هزار تن برسد تا بتوانیم ۱۸۰ هزار تن پنبه محلوج از آن استحصال کنیم.
کشت پنبه جایگزین برنج و صیفی جات می‌شود
مجری طرح پنبه وزارت کشاورزی در پاسخ به این پرسش که آیا چنین ظرفیتی در کشور ما وجود دارد و منابع آب و خاک جوابگوی تولید این میزان پنبه است، گفت: قرار است کشت پنبه را جایگزین محصولات دیگر از جمله سبزی و صیفی و برنج کنیم، ضمن اینکه توسعه کشت پنبه بیشتر در مناطق شمالی از جمله گلستان، مازندران و همچنین استان خراسان شمالی و اردبیل قرار است انجام شود. البته توسعه کمی نیست در استان آذربایجان شرقی اتفاق خواهد افتاد. ضمن اینکه مناطق جدیدی در جنوب و غرب کشور که اخیراً در آنجا سدسازی انجام شده و یا انتقال آب به این مناطق صورت گرفته است از جمله مکان‌های مورد نظر برای توسعه کشت پنبه هستند.
هزارجریبی تصریح کرد: پنبه محصول کم آبی نیست اما مقاومت بسیار بالا و سازگاری خوبی با کم آبی دارد همچنین در سال‌های اخیر اقدام به تولید و واردات بذرهای گواهی شده کرده‌ایم که طول دوره رشد این محصول را کمتر می‌کند و این ارقام زودرس تر هستند و نسبت به سایر بذور دو آبیاری کمتر نیاز دارند.
برنج اصلی ترین قاتل پنبه! / برنج آنقدر گران شد که برای کسی صرف نمی‌کرد پنبه بکارد
این مقام مسئول در وزارت جهاد کشاورزی در بخش دیگری از سخنان خود درباره اینکه گفته می‌شود اصرار دولت برای خودکفایی در محصولاتی مانند گندم و کلزا منجر به حذف پنبه از الگوی زراعت کشور شد، گفت: دلایل مختلفی منجر به این شد که کشت پنبه در کشور افت کند. دلیل اول تغییر الگوی کشت در مناطق قطب تولید پنبه بود. به عنوان مثال استان گلستان که به عنوان قطب تولید طلای سفید شناخته می‌شد با توسعه کشت برنج در این استان از قطب تولید پنبه خارج شد، چرا که قیمت برنج در کشور بسیار بالا رفت و برای کشاورز صرفه اقتصادی نداشت به جای برنج پنبه بکارد.
هزارجریبی توضیح داد: همچنین در آن مقطع یک مشکل فنی در کشت پنبه وجود داشت و دوره کشت آن بسیار طولانی بود و کسانی که می‌خواستند در اراضی خود پنبه بکارند در سال تنها یک کشت می‌توانستند انجام دهند اما اگر محصولی مانند برنج را کشت می‌کردند می‌توانستند بعد از برداشت آن یک محصول دیگر هم بکارند. البته ما این مشکل فنی را در حال حاضر حل کردیم و با واردات ارقام زودرس موفق به کاهش طول دوره کشت پنبه در کشور شدیم به طوری که اگر الان کشاورزی در زمین خود پنبه کشت کند می‌تواند بعد از آن محصول دیگری نیز بکارد.
استان گلستان که به عنوان قطب تولید طلای سفید شناخته می‌شد با توسعه کشت برنج در این استان از قطب تولید پنبه خارج شد
وی اضافه کرد: همچنین در استان مازندران باغ، جایگزین پنبه شد و کشاورزان به توسعه باغات روی آوردند چرا که صرفه اقتصادی بیشتری داشت و در استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی نیز برنج جایگزین این محصول شد و در استان‌های دیگر نیز سبزی و صیفی جای کشت پنبه را گرفت.
هزارجریبی تصریح کرد: در گذشته ارزش ارز واقعی نبود و به همین جهت واردات نسبت به تولید بسیار به صرفه تر بود اما هر چه قیمت ارز بالاتر رفت تولید داخل نیز به صرفه تر شد.
وی به این پرسش که کارشناسان مختلف عنوان می‌کنند کشور ما بیش از این ظرفیت توسعه افقی کشاورزی را ندارد و ما قادر به خودکفایی در تولید محصولات آب بر نیستیم و اصرار بر این کار منجر به قحطی آب در ایران می‌شود، گفت: وزارت جهاد کشاورزی قصد ندارد سطح زیر کشت پنبه را خیلی افزایش دهد بنابراین است که سطح زیر کشت این محصول که در حال حاضر ۱۰۰ هزار هکتار است نهایتاً به ۱۵۰ هزار هکتار برسد که این اتفاق نیز قرار است با جایگزینی محصولات پرآب بر انجام شود و ما نمی‌خواهیم به زراعت آبی بار بیشتری تحمیل کنیم.
هزارجریبی با بیان اینکه در سال‌های اخیر واردات پنبه به کشور سخت‌تر شده چرا که صنایع کشورهای مبدا از جمله ازبکستان رشد زیادی داشته و این کشورها تمایل کمتری به صادرات پنبه دارند، گفت: همین مساله نیز یکی از دلایلی است که صنعت نساجی اعلام کرده به پنبه تولید داخل نیاز دارد و ما ناچاریم این نیاز را از منابع داخلی تأمین کنیم.
اجرای سیاست ارز ۴۲۰۰ تومانی، مزیت اقتصادی پنبه دانه را از بین برد / طرح وزارت جهاد برای حمایت از پنبه دانه
مجری طرح پنبه وزارت جهاد کشاورزی درباره اینکه با توجه به تلاش کشور برای خوداتکایی تولید روغن چرا پنبه به عنوان یکی از محصولات اصلی برای این منظور در نظر گرفته نمی‌شود، توضیح داد: نصف وزن پنبه (حدود ۵۵ درصد آن) پنبه دانه است که از آن روغن و کنجاله استحصال می‌شود اما چون واردات دانه‌های روغنی و نهاده‌های دامی با ارز ۴۲۰۰ تومانی انجام می‌گیرد بنابراین پنبه دانه ارزش اقتصادی چندانی ندارد و کسی مایل نیست از آن برای استحصال روغن یا کنجاله استفاده کند. اگر ارز ۴۲۰۰ تومانی حذف شود ارزش پنبه دانه نیز بالا می‌رود و مزیت اقتصادی پیدا می‌کند.
هزارجریبی تصریح کرد: با این حال ما پیشنهاد داده‌ایم اگر ارز هم حذف نشود پنبه دانه جزو بسته حمایتی دانه‌های روغنی قرار بگیرد و تمام حمایت‌هایی که از سایر دانه‌های روغنی انجام می‌شود از پنبه دانه نیز همان حمایت‌ها صورت بگیرد.
وی درباره اینکه آیا کنجاله استحصال شده از پنبه دانه برای طیور نیز قابل استفاده است، گفت: مصرف کنجاله این محصول عموماً برای دام صورت می‌گیرد.
کشت پنبه در استان سیستان و بلوچستان جایگزین هندوانه می‌شود
اگر ارز ۴۲۰۰ تومانی حذف شود ارزش پنبه دانه نیز بالا می‌رود و مزیت اقتصادی پیدا می‌کندمجری طرح پنبه وزارت جهاد کشاورزی درباره آخرین وضعیت کشت پنبه در کشور نیز توضیح داد: پیش بینی این است که امسال ۱۱۱ هزار هکتار کشت پنبه در کشور انجام شود ضمن اینکه کشت این محصول به تازگی در مناطق گرم شروع شده و عمده کشت آن از نیمه دوم اردیبهشت ماه انجام می‌شود.
هزارجریبی با اشاره به اینکه در حال حاضر کشت در مناطقی از سیستان و بلوچستان و سرخس خراسان رضوی آغاز شده است، درباره اینکه آیا با توجه به شرایط آبی سیستان و بلوچستان کشت پنبه در این استان منطقی است، گفت: در سیستان و بلوچستان پنبه جایگزین هندوانه می‌شود ضمن اینکه در این استان اخیراً سد احداث شده و می‌تواند نیاز آبی استان را مرتفع کند.
در سال‌های اخیر واردات پنبه به کشور سخت‌تر شده چرا که صنایع کشورهای مبدا از جمله ازبکستان رشد زیادی داشته و این کشورها تمایل کمتری به صادرات پنبه دارند
هزارجریبی با بیان اینکه پیش بینی می‌شود امسال ۳۰۰ هزار تن وش پنبه تولید کنیم، گفت: یکی از امیدهای ما در این زمینه توسعه کشت قراردادی پنبه است به طوری که کارخانجات پنبه پاک کنی و نساجی‌ها با کشاورزان قرارداد منعقد و از کشت این محصول حمایت کنند.
مجری طرح پنبه وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به اینکه ما در این زمینه فراخوان داده‌ایم، گفت: جلسات مختلفی نیز در این زمینه برگزار شده و بسیاری از کارخانجات اعلام آمادگی کرده‌اند همچنین وزارت جهاد کشاورزی مشوق‌هایی از جمله تسهیلات کم بهره برای بهینه و نوسازی کارخانجات پنبه پاک کنی و تسهیلات سرمایه در گردش نیز برای آنها در نظر گرفته همچنین این احتمال وجود دارد در آینده به کارخانجاتی که در کشت‌های قراردادی شرکت می‌کنند سهمیه‌های وارداتی اعطا شود.
این مقام مسئول تاکید کرد: وزارت جهاد کشاورزی خواستار همکاری ویژه بخش خصوصی در توسعه کشت قراردادی پنبه است و درخواست جدی از فعالان صنعت داریم تا در این زمینه حضور پیدا کنند.
هزارجریبی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به قیمت خرید تضمینی پنبه، این رقم را ۱۵ هزار تومان اعلام کرد و گفت: ما در پنبه نیازی به خرید تضمینی نداریم چرا که قیمت بازار بسیار بالاتر از این رقم است به طوری که سال گذشته میانگین قیمت وش پنبه ۲۵ هزار تومان در هر کیلوگرم بوده است.
