دیگر از آن همه مزارع پنبه خبری نیست. در واقع سطح زیر کشت این محصول در استان به ۳۸ تا ۴۰ هزار هکتار کاهش یافته و اگر روند کاهش کشت آن به صورت فعلی ادامه یابد، شاید برای یک دهه دیگر شاهد انقراض این گیاه مهم و استراتژیک باشیم.
محمد پیرویی، یکی از پنبه‌کاران استان خراسان رضوی، در همین خصوص اظهار می‌کند: وقتی در کشور هیچ کدام از سم‌ها کارآیی ندارد و اغلب کشاورزان مشکل سم دارند، چگونه تولید کشاورز افزایش خواهد یافت؟
وی با بیان اینکه مشکلات پنبه‌کاران بسیار بوده و با این وضعیت تمامی ندارد، عنوان می‌کند: چرا در کشور ما که شعار رونق و جهش تولید می‌دهیم، حمایتی از پنبه‌کاران نمی‌شود؟
این پنبه‌کار بیان می‌کند: وقتی نخ از ازبکستان و پنبه از هندوستان و دیگر کشورها وارد می‌شود، کشاورزان بلاتکلیف می‌مانند و نمی‌دانند برای اینکه زحمات یک سال آنها هدر نرود، چه کاری انجام دهند؟
مزارع پنبه به باغ انگور تبدیل شده است
محمدحسین عبدالله‌زاده، کشاورز دیگری که طی سالهای ۷۰ و ۷۴ پنبه‌کار نمونه کشور بوده، می‌گوید: به خاطر اینکه کشت پنبه توجیه اقتصادی ندارد، بسیاری از مزارع پنبه در شهرستان‌های جنوب و جنوب غربی خراسان رضوی از بین رفته و به جای آن انگور کشت می‌شود.
وی با اشاره به اینکه بسیاری از کشاورزان دیگر تمایلی به کشت پنبه ندارند، تصریح می‌کند: در خوش‌بینانه‌ترین حالت اگر سه تن پنبه با قیمت هر کیلو ۸۰۰۰ تا ۹۰۰۰ تومان برداشت شود، نسبت به هزینه‌ها باز هم رقم قابل توجهی نخواهد بود.
عبدالله‌زاده خاطرنشان می‌کند: اگرچه در گذشته تنها در یک چاه موتور شهر کندر ۳۰ تا ۴۰ هکتار پنبه کشت می‌شد اما امسال به خاطر کاهش چشمگیر سطح زیر کشت پنبه پیش‌بینی می‌شود ۲.۵ تا سه تن برداشت شود که عملا با توجه به نیاز آبی که دارد با محصول انگور برابری می‌کند.
این کشاورز بیان می‌کند: در هر هکتار باغ انگور ۲۵ تن محصول برداشت می‌شود و این میزان قابل رقابت با پنبه نیست. از سوی دیگر در بسیاری از شهرهای استان به خاطر تغییر اقلیم و نوسانات دمایی دیگر امکان افزایش سطح زیر کشت پنبه وجود ندارد.
دولت از محصول پنبه حمایت نمی‌کند
قربانعلی اسدی، یکی از کشاورزان پنبه‌کار، نیز تصریح می‌کند: عدم حمایت دولت از محصول پنبه عاملی است که کشاورزان کشت این محصول را رها کرده و به سمت کشت دیگر محصولات مانند ذرت، جو و انگور بروند.
وی با بیان اینکه پنبه محصول هزینه‌بری برای کشاورزان است، عنوان می‌کند: شرایط تولید این محصول موجب شد کشت پنبه برای بسیاری از کشاورزان مقرون به صرفه نباشد.
اسدی می‌گوید: اگرچه در مقطعی پنبه ایران به کشورهایی مانند آلمان و فرانسه، آسیای میانه و ترکمنستان صادر می‌شد اما هزینه بالای نهادهای کشاورزی از جمله کود شیمیایی، کمبود آب و عدم حمایت دولت از کشاورزان موجب شده ایران به یکی از واردکنندگان پنبه تبدیل شود.
این پنبه‌کار با اظهار تاسف از اینکه کشت این محصول دیگر هیچ توجیهی برای کشاورز ندارد، بیان می‌کند: نرخ خرید تضمینی پنبه از کشاورزان بسیار پایین است. در بهترین حالت هر هکتار برای کشاورزان ۲۰ میلیون تومان درآمد حاصل می‌کند که با کسر هزینه‌های تولید عملا چیزی برای کشاورز پنبه‌کار باقی نمی‌ماند.
وی اضافه می‌کند: قیمت کودهای فسفاته و پتاسه در سال جاری به کیسه‌ای ۵۰۰ هزار تومان افزایش یافته و این اتفاق خوشایندی برای کشاورزی نیست. به همین دلیل عملا تولید داخل فلج شده است.
درآمد پنبه‌کاران متناسب با هزینه‌ها افزایش نمی‌یابد
حسین روحانی، کارشناس سایت‌های الگویی مدیریت آموزش و ترویج سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، در این خصوص به ایسنا می‌گوید: به این دلیل که پول سرگردان زیادی در کشور وجود دارد و همه دنبال درآمد راحت‌تر هستند، به همین جهت به خاطر مسائل اقتصادی دیگر کسی تمایل به کشت پنبه ندارد.
وی ادامه می‌دهد: هرچند سطح زیر کشت پنبه در قبل بسیار بوده و برای دریافت بذر باید صف می‌ایستادند اما به دلایل مختلف از جمله مکانیزه نبودن برداشت، سطح زیر کشت کم شده که می‌طلبد در این خصوص دولت ورود پیدا کند.
روحانی بیان می‌کند: به این دلیل که اقتصاد کشور نوسان دارد و از سویی هزینه‌ها روز به روز افزایش می‌یابد، کشاورز نمی‌داند چه کاری انجام دهد. متاسفانه آن‌گونه که هزینه‌ها بالا می‌رود، درآمد پنبه‌کاران افزایش پیدا نمی‌کند.
کارشناس سایت‌های الگویی مدیریت آموزش و ترویج سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به اینکه مسئولان باید به اقتصاد محصول که استراتژیک و نیاز صنایع کشور است ورود کنند، تصریح می‌کند: اگرچه صنایع بسیاری از جمله ریسندگی‌ها بر اساس پنبه‌ای که کشت می‌شده شکل گرفتند اما برخی دولت‌ها اقدام به واردات این محصول کردند و اکنون با این وضعیت دلار دیگر صرف ندارد.
وی ادامه می‌دهد: نباید شرایط به گونه‌ای شود تا محصولی که این همه برای آن هزینه شده جمع و محصول دیگری جایگزین شود و به تبع مجبور شویم مجدد صنایع وابسته به آن را بسازیم.
بدون حمایت رقابت در زمینه پنبه امکان‌پذیر نیست
قربانعلی روشن، رئیس موسسه تحقیقات پنبه کشور در همین خصوص اظهار می‌کند: به این دلیل که پنبه با ارزشترین گیاه از نظر ارزش افزوده در دنیا محسوب می‌شود، اکثر کشورهای توسعه یافته به این محصول توجه ویژه‌ای دارند.
وی می‌افزاید: با توجه به اینکه بسیاری از کشورهای دنیا اعداد قابل توجهی برای یارانه به این محصول اختصاص می‌دهند، برای کشاورزان داخلی سخت است که بدون حمایت بتوانند با بازار جهانی در تولید محصول با کیفیت رقابت کنند.
روشن با بیان اینکه برای خروج از فضای محصول بی‌کیفیت باید مرکز تحقیقات پنبه بتواند متناسب با نیاز و مشکلات فرآورده مناسب تولید کند، عنوان می‌کند: علیرغم اینکه نسبت به گذشته کیفیت بذر بهتر شده اما هنوز ضعف‌هایی داریم.
برخی کشاورزان مجددا به سمت کشت پنبه روی آورده‌اند
ابراهیم هزارجریبی، مجری طرح پنبه با اعتقاد به اینکه وضعیت اقتصادی پنبه به نسبت دوره‌های گذشته بهتر شده است، تصریح می‌کند: برخی کشاورزان مجدد به سمت کشت این محصول روی آورده‌اند. وظیفه داریم برخی حمایت‌ها از جمله حمایت در تأمین نهاده‌ها را از کشاورزان داشته باشیم.
وی بیان می‌کند: سعی می‌کنیم بالاترین بذر باکیفیت را تولید کنیم. متأسفانه در حوزه سیاست‌های حمایتی مانند تعرفه‌هایی که بر واردات صورت می‌گیرد هنوز اقدامی انجام نشده است.
هزارجریبی خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه مهم‌ترین مشکل موجود هزینه بالای برداشت پنبه است، به همین خاطر در برخی مناطق که با کمبود کارگر مواجه هستند، توسعه برداشت مکانیزه در دستور کار قرار گرفته است.
مجری طرح پنبه با اشاره به اینکه پیش‌بینی می‌شود امسال ۹۸ هزار هکتار پنبه در کشور کشت شود، تصریح می‌کند: اگر هماهنگی در خرید صورت گیرد، کشاورزان رغبت می‌کنند پنبه کشت کنند. در حال حاضر تخم پنبه نصف محصول وش پنبه است که اگر ارزش پیدا کند ارزش پنبه هم بالا می‌رود.
وی می‌گوید: با توجه به اینکه کمبود آب یکی دیگر از مشکلات کشاورزان برای کشت محصول پنبه اعلام شده، استفاده از سیستم‌های آبیاری تحت فشار به خصوص آبیاری قطره‌ای میتواند بهره‌وری این محصول را بالا ببرد، از سویی کشت رقم‌های زودرس مانند خورشید در کاهش مصرف آب تأثیر بسیاری دارد.
معضل پنبه در کشور باید ریشه‌ای رفع شود
حسن نیل‌فروش‌زاده، دبیر کل انجمن نساجی ایران اظهار می‌کند: معضل پنبه در کشور باید ریشه‌ای رفع شود، اگرچه وقتی سرمایه‌گذار کارخانه‌ای را تأسیس می‌کند به قصد تولید با ظرفیت کامل است اما از سویی باید قیمت فروش هم در حدی باشد که بتواند با رقبای خارجی رقابت کند.
وی اضافه می‌کند: در اطراف کشور تولیدکنندگانی هستند که برای کشورشان برنامه دارند. به این دلیل که ترکمنستان برنامه داشت اعلام رسمی کرد که تا سال ۲۰۲۰ پنبه می‌فروشد و تا سال ۲۰۲۵ نخ و بعد از آن تنها پارچه اما ما این برنامه را نداریم.
نیل‌فروش‌زاده می‌افزاید: باید به محصول پنبه و وضعیت آن عمیق‌تر نگاه کنیم. ریسندگی‌های ما نیازمند تولید داخل هستند اما کیفیت نیز بسیار حائز اهمیت است. باید پنبه مرغوب به کارخانه‌های مدرن ما داده شود، نه پنبه‌ای که داخل آن الیاف بیگانه وجود دارد.
دبیر کل انجمن نساجی ایران عنوان می‌کند: همه کشورهای موفق در کشت پنبه به تولیدکننده این محصول یارانه می‌دهند. پیشنهاد می‌کنیم برای تمامی درآمدهای حاصل از گمرکات محصولات نساجی به داخل کشور یک ردیف هزینه‌ای در نظر بگیرند و مستقیم برای کمک به کشاورز برگردانند.
زنجیره تولید تا استفاده پنبه ۱۰ برابر صنایع دیگر ایجاد اشتغال می‌کند
علی رسولیان، معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی از پنبه به عنوان یک محصول استراتژیک نام می‌برد و تصریح می‌کند: طبق بررسی صورت گرفته زنجیره تولید تا استفاده پنبه ۱۰ برابر صنایع دیگر ایجاد اشتغال می‌کند.
وی بیان می‌کند: با توجه به اینکه اشتغال یکی از مشکلات کشور است، اگر مبلغ ثابت سرمایه‌گذاری در حوزه نساجی و پوشاک صورت گیرد، ۱۰ برابر صنایع بزرگ ایجاد اشتغال می‌کند، به همین جهت در این حوزه نیازمند سرمایه‌گذاری جدی‌تر، مهم‌تر و وسیع‌تری هستیم.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان رضوی خاطرنشان می‌کند: ما نیازمند این هستیم کالاهای داخلی جایگزین محصولات نساجی و پوشاک عمده محصولات خارجی در بازار شود. می‌توان محصولات داخلی را وارد بازارهایی در اطراف کشور به خصوص خراسان رضوی کرد که فاقد پنبه هستند.
پنبه به عنوان یک محصول استراتژیک نیازمند برنامه‌ریزی و مدیریت درست برای حمایت از کشاورزان این بخش است. بدون حمایت کامل از پنبه‌کاران، قطعا کشور توانایی رقابت با سایر تولیدکنندگان در کشورهای دیگر را نخواهد داشت که موجب می‌شود بازار این محصول از دست کشور ما خارج شود و حتی بر صنعت نساجی نیز تاثیر بگذارد، بنابراین این صنعت مهم و اشتغالزا بیش از پیش نیازمند حمایت است.
