بافت اولین نمونه از مخمل هفت رنگ بعد از دوره صفوی، در گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری انجام شد.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، روح الله دهقانی مجری طرح احیا مخمل هفت رنگ صفوی گفت: بی شک نساجی نخستین صنعت نیست ولی با جرأت و به صراحت می‌توان گفت یکی از صنایع بسیار قدیمی است و آنچه قطعی به نظر می‌رسد؛ انسان نخستین بعد از آشنایی با شکار و کشاورزی که وسیله‌های تأمین معاش بوده، ابتدا به سرپناهی برای مصون ماندن از صدمه موجودات دیگر و پس از آن به صرافت تهیه وسایلی برای محافظت از بدن خود در برابر سرما و گرما افتاده و هرچند پوشش‌های اولیه انسان از برگ درختان و پوست حیوانات تجاوز نمی‌کرده ولی طبعاً در رهگذر سال‌ها، بافت پارچه و دوختن لباس از آن‌ها به صورت یک صنعت در جوامع بدوی متجلی شد.

او افزود: مخمل‌بافی تولید پارچه‌ای است ابریشمی که نقش آن توسط پرزهای ریز و ظریفی که بر سطح پارچه قرار می‌گیرد ایجاد می‌شود، مخمل‌بافی در ایران از سابقه‌ای طولانی برخوردار است و آثاری زیبا در موزه‌های ایران و جهان از بافته‌های قدیمی این هنر وجود دارد.

به گفته این هنرمند، مخمل‌بافی در کنار زری‌بافی دو تجلی منحصر به فرد و بسیار تکنیکی از بافته‌های دستگاهی ایران به شمار می‌روند که در عین حال به لحاظ شیوه اجرا و نوع محصول به کلی با یکدیگر متفاوت‌اند.

دهقانی با اشاره به اینکه انتقال دانش این هنر از دوران گذشته سینه به سینه و به صورت استاد شاگردی بوده، انواع مخمل را شامل مخمل ساده، گل برجسته و هفت‌رنگ عنوان کرد که در مخمل هفت‌رنگ ترکیب دو شیوه نخست باهم وبا استفاده از نخ‌های رنگی بیشتر در بافت صورت می‌گیرد.

او با بیان اینکه مخمل‌بافی به رغم دشواری در تولید، دامنه کاربرد نسبتاً گسترده‌ای در بین مخاطبین داشته به طوری که هم اقشار مرفه و هم اقشار متوسط جامعه از آن استفاده می‌کردند اظهار کرد: دامنه کاربردهای این محصول از البسه گرفته تا آویزها، موارد تزئینی، پوشش‌ها، دکوراسیون داخلی اتاق‌ها، جدار داخلی صندوق‌ها و … را در برمی‌گرفته است.

این پژوهشگر خاطرنشان کرد: پارچه مخمل از ویژگی‌های منحصر به فرد فرهنگ ایرانی به حساب می‌آید و علاوه بر آنکه کاربردی فراگیر در کل پهنه کشور ایران و کشورهای همجوار داشته، به نقاط مختلف جهان صادر می‌شده است.

او با اشاره به اینکه دستگاه مخمل دارای اسکلتی چوبی، قطور و دارای ۴ ستون اصلی است که ابزارهای مختلف بافت بر آن پیاده شده گفت: این دستگاه دارای ۶ متر طول، ۴ متر عرض و ۵ متر ارتفاع است و در فضایی حدود ۳۰ متر مربع جای می‌گیرد.

دهقانی مراحل تولید مخمل را به پیش از بافت و عمل بافت تقسیم کرد و آماده سازی چله، رنگرزی، طراحی نقشه، طراحی سیستم بافت، نقش‌بندی و روش بافت را مراحل بافت مخمل خواند.

به گفته او، نقشهای به کاررفته اغلب با موضوعات ادبی، اسطوره‌ای و کهن از جمله شکارگاه، لیلی و مجنون و نقوش حیوانی و انسانی همچون نگارگری بوده و در دوره معاصر نقوش بیشتر گیاهی، اسلیمی وختایی شده و برخی نقوش مذهبی نیز در بعضی دوره‌ها به کار برده شده است.

دهقانی افزود: شیوه آموزش این هنر تا کنون استاد شاگردی بوده یعنی شاگرد پس از پذیرفته شدن در مراحل مختلف به مرور زمان تجربیات زیادی کسب می‌کرد تا به مرحله استادی می‌رسید.

او با بیان اینکه در این رشته اغلب مردها درگیر بوده‌اند و علت آن هم به دلیل شکل خاص دستگاه بوده که بافت بت آن برای بانوان دشوار می‌بود خاطرنشان کرد: ولی می‌توان در بخش‌های زیادی از مراحل کار از وجود زنان هم استفاده کرد.

این هنرمند اظهار کرد: شاهکارهای مخمل‌بافی در دوره صفوی هم‌اکنون در بسیاری از موزه‌های دنیا قرار دارد و ثبت هنر مخمل بافی در فهرست جهانی این امکان را ایجاد می‌کند تا در واقع وحدتی که در تکنیک‌ها و مهارت‌های سنتی در بخش وسیعی از جهان قابل مشاهده است ارائه و در عین حال ویژگی‌های منحصر به فرد تکنیکی و فرهنگی کشور ایران در مقایسه با کشورهای دیگر مشهود شود.

دهقانی گفت: در احیا این شیوه بافت به دلیل اینکه هیچ نمونه‌ای از دستگاه موجود نبود با ایجاد تغیراتی در دستگاه مخمل گل برجسته صورت گرفت.

او افزود: با توجه به نبود مخمل‌های هفت رنگ درموزه‌های داخل ایران مکاتبه با موزه‌های خارجی صورت گرفت و در نهایت دسترسی به تصویر با کیفیت از یک نمونه از این پارچه‌ها میسر شد؛ با آنالیز شیوه بافت از روی تصاویر طراحی اولیه بافت برای تست انجام و در مرحله پایانی با رفع ایرادات بافت آزمایشی طراحی اصلی بر روی دستگاه صورت گرفته و بافت اولین نمونه از مخمل هفت رنگ بعد از دوره صفوی شروع شد.

مدیر عامل صندوق پنبه از برداشت پنبه در مزارع دیم‌ استان گلستان خبر داد و گفت: طی روزهای آتی برداشت از مزارع آبی پنبه آغاز می‌شود.

محمد حسین کاویانی مدیر عامل صندوق پنبه، از برداشت پنبه در استان گلستان خبر داد و گفت: طی روزهای اخیر برداشت پنبه در استان گلستان از مزارع دیم آغاز شده و طی روزهای آتی از مزارع آبی برداشت شروع می‌شود.

او افزود: با توجه به شرایط خشکسالی، جمعیت زیاد آفت پنبه در مزارع و کارایی ضعیف سموم، هزینه تولید ناشی از کیفیت پایین سموم و هزینه سم پاشی بالاست که با این وجود خسارت زیادی به کشاورزان وارد کرده است.

کاویانی درباره آخرین وضعیت تولید پنبه در کشور بیان کرد: با توجه به شرایط خشکسالی و آفت، امسال تولید پنبه به ۶۰ هزار تن می‌رسد‌. از این رو سازمان حفظ نباتات به هشدار نباید تنها اکتفا کند و همواره کارشناسان پنبه و سازمان حفظ نباتات به اتفاق هم باید مزارع پنبه را تحت کنترل داشته باشند.

مدیر عامل صندوق پنبه ادامه داد: در شرایط فعلی شبکه‌های مراقبت فعال نیستند که با این وجود کسی نیست که کشاورزان را هدایت و ارشاد کند که در چه تاریخی سم مصرف کنند که همین موضوع منجر به عدم رغبت کشاورزان به کشت پنبه در سنوات آتی خواهد شد.

او با اشاره به اینکه سالیانه حداقل ۱۵۰ هزار تن پنبه مورد نیاز صنعت نساجی است، بیان کرد: طی چند سال اخیر با افزایش تعداد کارخانجات، حدود ۱۵۰ هزار تن پنبه مورد نیاز است.

کاویانی درباره آخرین وضعیت واردات پنبه گفت: بنابر آمار سال گذشته ۷۷ هزار تن، سال ما قبل ۹۷ هزار تن وارد شد و امسال برای تامین نیاز کشور باید ۱۰۰ هزار تن پنبه وارد شود.

این مقام مسئول با بیان اینکه در ۳ ماهه نخست سال ۲۰ هزار تن پنبه وارد کشور شد، گفت: در شرایط کنونی صنعت نساجی با مشکل کمبود پنبه روبه‌روست که از هفته آینده پنبه تولید داخل استان گلستان در اختیار صنعت نساجی قرار می گیرد.

او درباره تاثیر قطعی برق بر صنعت نساجی بیان کرد: قطعی برق منجر به کاهش راندمان تولید، بهره وری و خسارت به تاسیسات برقی می‌شود.

کاویانی درباره آخرین جزئیات خودکفایی تولید پنبه گفت: با سطح زیرکشت فعلی امکان خودکفایی وجود ندارد و از طرف دیگر زراعت برای کشاورز باید صرفه اقتصادی داشته باشد، به عنوان مثال زمانی که کشاورز از یک هکتار زمین شالی ۱۰۰ میلیون تومان درآمد کسب می‌کند، نمی‌توان انتظار داشت که پنبه بکارد.

مدیر عامل صندوق پنبه با بیان اینکه زراعت پنبه در اکثر کشورها حمایت می‌شود، افزود: در کشور ما یارانه‌ای به پنبه کار داده نمی‌شود و در مرحله برداشت با کمبود کارگر مواجه هستیم که با این وجود امکان توسعه زراعت وجود ندارد و برای تحقق این امر مهم نیازمند برنامه منسجم و ماشین‌آلات برداشت هستیم.

قیمت هر کیلو پنبه خارجی ۷۲ هزار تومان

او قیمت پنبه در بازار داخل را تابع نرخ جهانی و معاملات پنبه خارجی در بازار داخل برشمرد و گفت: طی ۲ ماه اخیر پنبه خارجی وارد کشور نشده است و برآورد می‌شود که اواخر شهریور و اوایل مهر پنبه خارجی وارد شود.

این مقام مسئول در پایان قیمت هر کیلو پنبه محلوج خارجی را ۶۶ تا ۷۲ هزار تومان اعلام کرد و گفت: کشاورزان داخل انتظار دارند که هر کیلو پنبه تولیدی با نرخ ۶۰ تا ۶۵ هزار تومان عرضه شود.

سازمان حفظ نباتات کشور به کشاورزان هشدار داد که در مبارزه به موقع با آفت کرم غوزه پنبه در شرایط خشکسالی تعلل نکنند.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از وزارت جهاد کشاورزی، مدیرکل دفتر پیش آگاهی سازمان حفظ نباتات کشور اظهار داشت: جمعیت اغلب آفات از جمله کرم غوزه پنبه در شرایط خشکسالی می‌تواند به حالت طغیان درآید و از این رو کشاورزان باید به دقت به توصیه‌های کارشناسان حفظ نباتات برای مبارزه به موقع با این آفت عمل کنند.

اکبر آهنگران افزود: کلید کنترل این آفت، مبارزه به موقع با نسل‌های اول آن است و اگر به موقع این مبارزه انجام نشود، می‌تواند بیش از ۴۰ درصد به محصول پنبه خسارت وارد کند.

وی با بیان این که آفت کرم غوزه پنبه تاکنون خسارتی به محصول مزارع وارد نکرده است، گفت: به علت خشکسالی در استان‌هایی مانند گلستان، آذربایجان شرقی و اردبیل جمعیت کرم غوزه پنبه بالا است، اما با تلاش مجموعه حفظ نباتات استان‌ها، جمعیت این آفت تحت کنترل است.

آهنگران خاطر نشان کرد که این افت به محض آن که وارد غوزه پنبه شود، امکان مبارزه با آن نخواهد بود.

وی درباره تأمین سموم نیز اذعان داشت: سموم به اندازه کافی برای مبارزه کشاورزان با افت کرم غوزه پنبه در کشور موجود است و استان‌ها مشکلی در تأمین سموم مورد نیاز خود ندارند.

مدیرکل دفتر پیش آگاهی سازمان حفظ نباتات کشور اظهار داشت: سال گذشته به دلیل شرایط آب و هوایی مناسب و وجود دامنه وسیعی میزبان‌ها در عرصه با جمعیت بالایی از این آفت در مزارع پنبه روبرو نشدیم و خسارتی هم به محصول پنبه وارد نشد.

وی اضافه کرد: هیچ آفتی را در عرصه کشاورزی نمی‌توان ریشه کن کرد و فقط می‌توانیم آن را کنترل و مدیریت کنیم.

آهنگران در عین حال یادآور شد که استفاده از بهترین سم در بهترین شرایط صرفاً ۹۰ درصد جمعیت آفت را کنترل می‌کند.

محمد رضا شهابی مدیر جهاد کشاورزی جهرم روز جمعه طی بازید از مزارع کشت مستقیم پنبه در بخش کردیان اظهار داشت : در سال زراعی جاری ۱۷۲ هکتار از اراضی شهرستان جهرم به کشت پنبه اختصاص یافته است که ۱۲۵ هکتار آن به صورت کشت مستقیم و کم خاکورزی است.

وی اظهار کرد: کشت پنبه در بخش کردیان و مرکزی با آبیاری نوار تیپ و کرتی انجام می‌شود و آب برای کشت پنبه آب شور است ، پنبه مقاومت بهتری برای آب شور دارد استفاده بهینه از شرایط فراهم شده است.

این مسوول بیان کرد: از مزایای کشت مستقیم پنبه نگهداری و افزایش ماده آلی خاک، تأثیر بر خواص شیمیایی خاک و کاهش فرسایش آن است.

مدیر جهاد کشاورزی جهرم ادامه داد: همچنین تغذیه بهینه و تولید همراه با حفاظت منابع ، کاهش هزینه بهره گیری از ماشین آلات و کاهش مصرف سوخت از مزایای تولید این نوع محصول پنبه است که باعث افزایش کاشت پنبه توسط کشاورزان جهرمی شده است .

پنبه در شهرستان جهرم در ماه آذر برداشت می‌شود.

شهرستان جهرم در فاصله ۱۹۳ کیلومتری از جنوب شیراز قرار دارد.